Do pasado ao presente e ante o futuro (III)
O concello de Cervo cambia de Alcalde. Taladrid dá paso coa aquiescencia do Gobernador Civil e Xefe Provincial do Movemento na provincia de Lugo e o nomeamento do Ministro da Gobernación Camilo Alonso Vega ó novo rexidor municipal Arcadio Pardiñas Vila, natural de Burela, que en jxnio de 1971 leva doce anos no cargo. Lembrando, ó facerse co bastón tiña 1600 habitantes e nas festas de San Xoán de 1971 acadaba os 3000. Con Pardiñas formaban consistorio: Manuel Mon e Jorge Dean como tenientes alcaldes; Antonio Barcia, Jesús Enríquez, José Ramón Ben, Antonio Rouco Basanta, Federico Ruiz Cayón, José Farré Pico como concejales. Burela prevé a construción dun Colexio Nacional e un Instituto de Ensino Medio. E o máis conflitivo, un proxecto para uns cien chalets na praia da Areoura. Lembremos os feitos. Construíuse un edificio que pretendía ser hotel, as vivendas unifamiliares, todo elo no territorio do Concello de Foz con invasión da praia e do terreo afectado por Costas, razóns que ata hai pouco tempo xustificaron a paralización e por fin o derrumbe de tales construcións.
Pero, con todo o que antecede, será no porto a obra máis emblemática. Unha ampliación do dique do peirao de 280 metros. Unha fábrica de xeo para a flota. Son 120 embarcacións adscritas á Confraría de pescadores que ocupan 1000 productores. Preténdese un carro varadeiro para tarefas de mantemento nos barcos. Ampliación dos depósitos de CAMPSA para subministrar combustible á flota. E por fin, un proxecto para a construción de vivendas sociais que benefician ás familias que viven da mar. Pero non será a única a actividade pesqueira. Hai fábrica que usa o caolín e a madeira. Os equipamentos e servizos fan de Burela unha vila con excelencia pola súa calidade de vida cun complexo deportivo en A Marosa. Todo elo nunha parroquia do Concello de Cervo.
Mentres tanto: ¿Qué acontece en San Cibrao? Ese Museo Provincial do Mar que se constitúe en 1970 e que dirixe Don Francisco Rivera Casás. Procédese a urbanizar Os Campos. Servizos Médicos da Seguridade Social que se engaden ós do ISM no edificio da Cofradía. Urbanización dos terreos próximos á praia de Cubelas no porto de arriba. Acceso á estación do FEVE. E a posta en escea do Plan Marisquero para protexer de xeito eficiente a explotación e cría do marisco que tanta fama está conseguindo dende esta procedencia e con eses viveiros naturais que son as islas Farallóns ou o Cabo de Morás.
Hoxe a crise de Alcoa continúa sendo un dos principais obstáculos ós que se enfronta a Autoridade Portuaria de Ferrol-San Cibrao en termos de actividade. A caída na bauxita e a alúmina, compoñentes primarios para a fabricación de aluminio e principais tráficos das dársenas portuarias de ALCOA-SAN CIPRIAN.
Os destacables resultados dos portos nacionais contrastan enormemente co porto de San Cibrao, onde a caída na actividade acada o 60,65 % nos primeiros nove meses do ano, pasando dos 4,7 millóns de toneladas en 2022 a 1,8 este ano. Deste modo, no conxunto dos dous portos que xestiona o organismo, a baixada situouse no 26,78% -de 8 842 566 a 6 474 946 toneladas-.
40 anos danando o medio
O rexeitamento á planta nuclear no concello de Xove foi unha desas loitas comunitarias en defensa la terra: milleiros na marcha histórica do 10 de abril de 1977 impulsada polo nacionalismo galego. Pouco despois chegou o aluminio cunha promesa de industrialización para a comarca deixando de lado unha posible aposta polo naval, o forestal ou a industria agroalimentaria, os sectores propios que hoxe botamos en falta.
As emisións veñen afectando durante décadas a veciños, gando e cultivos da zona. Alcoa foi condenada xa dez veces a indemnizar con máis de 4 millóns de euros a particulares, que cursaron demandas e chegaron ao Parlamento coa asociación veciñal Airiños do Lago.
Serafín González, presidente da Sociedade Galega de Historia Natural, explica que o flúor úsase no proceso de produción de aluminio: “Sempre hai certas emisións que se teñen que manter por baixo duns máximos legais. Se son importantes, poden afectar ós cultivos e tamén á saúde das persoas, porque o flúor é un elemento moi agresivo”. Diversos informes amosaban que se excedían de xeito claro os límites.
Máis afectacións ignoradas no debate público: o carbón que abastecía as térmicas galegas viña de Indonesia, onde Greenpeace denunciou nun extenso informe a vulneración dos dereitos humanos, as afectacións na saúde, no medio e a violencia contra as comunidades locais. No caso de Alcoa San Cibrao, a bauxita vén da minería en Guinea. Nun informe de Human Rights Watch, denúnciase a escasa compensación para os habitantes da zona, a destrucción de terras ancestrais e recolle testemuñas que revelan que desde o comezo da minería, escasea a auga para a poboación
Destes problemas derivados do proceso, o debate mainstream dos grandes medios de comunicación e os partidos só propón solucións para o prezo (no consumo) da enerxía, cunha tarifa eléctrica ou co Estatuto das electro intensivas. O Estado ten estado subvencionando a electricidade de Alcoa con máis de 1000 millóns de euros, o que a UE ten cualificada de “subvencións disimuladas”.
Tal foi a deixadez, que Alcoa afirma que a situación é “insostenible”, que se van, que non hai nada que facer. O despido de traballadores nunha zona dependente desta empresa capitalista necesita dunha solución. O plan non partirá dunha estratexia socioeconómica de futuro para a zona, baseada no interese público e responsable co medio ou coa minería. Os tempos e as condicións márcaas Alcoa.
Hai que buscar industrias sostibles, baseadas na riqueza autóctona do país e que non contribuíran a destruír o planeta, senón todo o contrario: a restauralo. Argumenta Patricia Grela que “Alcoa representa o exemplo da ausencia de transición ecolóxica porque é totalmente insostible enerxéticamente”. Sería máis “conveniente” invertir tendo en conta a crise climática, e mencionar a necesidade de apostar pola industria agroalimentaria ou a xeración de enerxía eólica.
Patricia Grela apoia “Hay que facer unha planificación democrática con vías para producir menos, facer unha transición enerxética e recuperar sectores indispensables para a vida”. Menciona Grela á agricultura ecolóxica, a ganadería extensiva, o mar ou o forestal.
Antón Sánchez: “Si nos anos 70 tivésemos capacidade de decidir, seguramente todos os recursos que apostaron por estas industrias se destinaran ao naval, á industria agroalimentaria.
“Os primeiros empresarios de electricidade nas aldeas eran os muiñeiros”, lembra Casal Lodeiro, facendo referencia a unha descentralización da produción de enerxía. “Temos que volver a iso, porque así estaría en mans de cada comunidade aproveitar o que tivese. Pero non centralizar en grandes parques toda a produción, porque iso é o que lle convén aos monopolios”.
No que todas coinciden, en cuestionar una industria tan destructiva co medio e a necesidade dunha resposta de futuro para os traballadores. No caso de Alcoa San Cibrao, as condicións puxéronse desde un despacho de Estados Unidos, que se quere marchar para lucrar noutro lugar, deixando pasivos ambientais e unha comarca deprimida.
E unha gran incógnita pouco debatida. ¿A actual man de obra de ALCOA sabe facer algunha outra cousa distinta á que fai e que lle permita ser reinsertada laboralmente noutros sectores?
