Do pasado ao presente e ante o futuro II
En 1989 a factoría aluminera véndese á líder multinacional ALCOA. É a privatización dunha empresa nacional ao coloso americano. Máis que nunca se establece en todo o territorio da Mariña unha dependencia da “fábrica”. Pero como toda industria, ten un tempo de viabilidade. Teñen pasado máis de corenta anos e chegou a hora de enfrontarse á realidade ao menos con tres parámetros: costo da enerxía; obsolescencia do proceso; pérdidas na conta de resultados.
Á marxe dos discursos oportunistas sobre o futuro de ALCOA, hai que prever o que sucederá ou como se debe responder ao desmantelamento da factoría alumineira. Dicho en termos de “román paladino”, reequilibrar o territorio mediante o deseño de alternativas á contaminante ALCOA.
Decía Chelito Mosquera en 1972: “las cofradías cumplen una eficaz función”. A de San Cibrao comezou en decembro de 1929 cunha petición razonada que emitiu ao Goberno Civil de Lugo, baseada na normativa de asociacións, o mestre titular Emilio Ceide Villar e o meu parente, industrial e concelleiro síndico varios anos, Darío Baltar Baltar. Así nace o Pósito Marítimo Pesqueiro. Dende entón tratan de cubrir as necesidades sociais e controlar o mercado para a venda de capturas que en definitiva serán causa obxectiva que mellorará a calidade de vida nas familias do porto e das parroquias. E é que convén deixar moi claro ós efectos historicistas de quen presume inxustificadamente da industria e o seu impacto económico e poboacional, que foi a pesca a que mellorou exponencialmente o nivel económico e social dos nosos portos pesqueiros, as nosas parroquias e a nosa forma de vida.
Hai outro fenómeno socioeconómico que impacta na década dos sesenta; son eses visitantes vacacionais que ocupan as casas dos mariñeiros en plena costera do bocarte e bonito, o hotel-hostal “Pablo”, e dan bos dividendos á hostelería do porto. Co paso do tempo serán denominados turistas créase o CIT en 1968 cun presidente capaz de poñer San Cibrao na prensa luguesa. Ó dito antes súmaselle que un nativo de San Cibrao acada a condición de Procurador nas Cortes de España polo tercio sindical; trátas do abogado Don Modesto Rivera Franco, que dende os primeiros momentos da súa actuación dedica a súa actividade á defensa e mellora para o seu porto natal, cuestión que se lle agradece públicamente.
Como exemplo o artigo que lle dedica o viaxeiro -asturiano de Oviedo- José Manuel Gomez Tuñón ao porto onde pasa as súas vacacións estivais e que titula “San Ciprián, joya de la costa lucense”. Fronte ó slogan de San Ciprián península de paz, tomo nota do que comparte o cabaleiro chegado desde o Cantábrico Oriental. “San Ciprián, navío eternamente anclado con la proa al norte. San Ciprián es una sirena, un juguete, una ilusión, es quietud, alivio y silencio”.
Modesto Rivera Franco escribe ó rematar o veraneo de 1971 e quedo cun presaxio: “las fiestas, romerías y tradiciones deben ser protegidas, pues algunas están en trance de desaparecer”. A mellor das noticias prodúcea a propia lonxa do porto que contabiliza case cento sesenta e cinco mil quilos de bonito -xullo- e cento vintetrés mil do mesmo en agosto.
No transcorrer do presente século XXI hai que recoñecer que A Mariña non sería igual sen o complexo industrial do alumino cunha historia que dispuxo 20 000 traballadores na montaxe, ate os 1500 que se contabilizarán os 25 años da posta en escea, e que chega aos 6000 por traballos inducidos dende a presencia fabril. Recordemos tamén que cando remate a construción da planta fabril cada propietario afectado polo asentamento percibe unha indemnización por término medio de máis dun millón daquelas pesetas, unha vivenda e quen se propoña, tamén un traballo fixo na planta aluminera. E un fenómeno esauecido. Mentres os traballadores da montaxe podían gañar ata 75 000 pesetas mensuais, os empregados da fábrica que traballan a turnos apenas perciben 32 000 pesetas mensuais. O 6 de outubro de 1980 produciuse a inauguración oficial. O 6 de febreiro de 1998 prodúcese a venda da factoría á multinacional ALCOA. No momento, a plantilla era de 1145 empregados, 825 especialistas e non cualificados, 320 técnicos e administrativos. Aporta o 33% do PIB lugués. O Concello de Cervo ingresa máis dun millón de euros ao ano, o de Xove máis de tres millóns.
As noticias son alarmantes para a poboación dependente da actividade de ALCOA. Todo parece presaxiar que a planta chegou ó seu final. É o momento de buscar alternativas que redunden en saídas para as xentes residentes e dependentes. Para dotar de enerxía renovable ao consumo enerxético da empresa farían falta corenta parques con muíños de vento. Unha utopía tan grande como a deses sindicalistas que pretenden sexa o Estado español quen se faga cargo de ALCOA, como se non huubera outras empresas pequenas ou grandes en crise e cos mesmos dereitos a ser rescatadas.
Apertura do porto de San Ciprián. O porto como elemento articulador do espazo de fluxo. Entrada e saída por mar para un punto intermodal. Conectado por ferrocarril e carretera. O porto é fronteira xeográfica, tecnolóxica e cultural, por iso é un punto de ruptura, pero, á vez, é lugar de encontro, é intersección de rutas comerciais e zona de confluencia de ideas, valores e tecnoloxías de orixe diversa. Sen embargo, é difícil atopar unha caracterización perenne dos portos e da súa relación co territorio. As características e funcións dos portos evolucionaron na medida na que se modifican as formacións económico-sociais e as regulacións interiores dos países.
O intermodalismo na súa definición máis xeral ten que ver coa integración dos diversos modos de transporte nunha soa rede de distribución física das mercadorías. Noutras palabras, os modos de transporte marítimo e terrestre (e en ocasións o aéreo) son coordinados e integrados nun só sistema ou rede que busca eliminar as rupturas de carga para que os produtos flúan entre lugares distantes no menor tempo posible e coa maior seguridade. No análisis espacial da vinculación do porto, o segmento de terra adentro dos fluxos debe ser analizado como unha porción dun fluxo continuo dentro dunha rede de produción-distribución que é articulada e procesada por nodos portuarios, máis que como un fluxo entre o porto e a súa zona de influencia natural ou cautiva.
Fronte a tal alternativa, a alerta sobre la situación que pode deixar Alcoa en Galicia deuna a Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN), unha asociación independente e científica adicada ó estudo, divulgación, conservación e defensa do medio natural. A entidade solicitou á Xunta os informes dos seus técnicos e inspectores ambientais e información sobre as fianzas e avales depositados por Alcoa ante un eventual derrumbe da balsa de lodos. A SGHN reclama que se adopten medidas legais para bloquear os bens e activos da multinacional, a fin de garantir a descontaminación integral das súas instalacións e a estabilización da balsa de lodos vermellos “coas mellores técnicas dispoñibles a nivel mundial”. Tamén solicita á Xunta, a través da Consellería de Medio Ambiente, unha auditoría externa sobre a estabilidade do gran almacén, preferiblemente dun organismo público de prestixio como o Instituto Xeolóxico e Mineiro de España.
El plan de emergencia exterior no existe hasta 2012. En él se recoñecía por primera vez el “riesgo de pérdida de vidas humanas”, en algunos de los supuestos de siniestro, entre ellos la rotura de la balsa. El plan considera tres situaciones capaces de provocar un accidente “grave: pola fractura do dique principal, pola quiebra do espigón de cola ou no seu extremo occidental. As lluvias torrenciais ou os terremotos son posibles causas que poderían desencadear o desastre.
Continuará…
