Categoría: comunidad

Como se traballa en equipo cando o teu cerebro funciona “ao revés”

Razoar non é un proceso único. Cada persoa procesa a información de forma diferente aínda que o tipo de pensamento se pode clasificar en dous grandes grupos. O pensamento top-down que o manexa arredor do 90% da poboación, e o bottom-up que o posuímos arredor do 10%. Estas formas de cavilar non son aprendidas nin poden ser modificadas ao longo da vida, trátase dunha característica neurobiolóxica coa que vivimos e desenvolvemos o noso día a día, o noso traballo tamén.

Que significa top-down e bottom-up?

A estadística di que a maioría das persoas que están a ler este artigo, á hora de enfrontarse a un novo proxecto, collen unha idea xeral e fican valorando as xeneralidades durante un tempo antes de pasar a definir as partes e finalmente os detalles. Primeiro ven unha paisaxe de verán, logo ven a praia, o mar e a masa de turistas, para finalmente fixarse nos nenos que constrúen castelos con algas e cunchas para as portas e ventás, na muller que le un libro de Isabel Allende baixo a protección dunha pamela e no home que toma o sol cuberto en crema protectora e aderezado de area. Este proceso no que se observan as xeneralidades e logo vaise un achegando aos detalles é o procesamento top-down (de arriba a abaixo).

Cando o primeiro que ves nunha paisaxe é o estampado floral do traxe de baño dun paseante, a pelota bicolor de praia dunha nena que está a xogar ou o dinámico movemento das polas dunha palmeira movida pola brisa marítima, daquela estamos a falar dun pensamento bottom-down (de abaixo a arriba). Tras detectar estes detalles, o seguinte paso é atopar o patrón común entre eles, neste caso, a praia, para logo definilo todo en termos xerais como unha paisaxe de verán.

Ningún destes procesamentos é mellor que o outro. Ámbolos dous son necesarios e combinados é a mellor forma de nos achegar á realidade pois cada un ten os seus fallos e as súas virtudes. A pesar de que un sexa menos común que o outro, é importante combinalos, polo que aprender a comunicarse efectivamente entre persoas de pensamentos diferentes é indispensable. De pouco serve que teñan a mesma opinión se non acadan o entendemento mutuo necesario para crear en colaboración.

Sempre estou a dar a chapa co cambio ecosocial e procuro que o que digo vaia acompañado dos meus actos. Iso inclúe que, a pesar da miña tendencia introvertida e solitaria, fago un gran esforzo por vincularme con outras persoas para levar adiante proxectos interesantes. Coido que a única forma de facerlle fronte ao capitalismo e crear unha vía alternativa para a vida nesta terra, pasa polo asociacionismo e a colectivización o que require de traballo en equipo.

Aos sete anos comecei a xogar ao fútbol e formei parte dun equipo durante moito tempo. Esa experiencia ensinoume que se non se sincronizan os obxectivos de todos os membros, se non se planea unha ruta en común, o máis probable é que o fracaso se presente antes ou despois. Mais, como se consegue esa sincronización se unha pensa “ao revés”, cun procesamento bottom-up?

Na universidade tocoume participar en traballos de grupo nos que me fixeron experimentar ese abismo existente entre o meu mundo interior e as imaxes mentais dos demais. Cando eu estaba a pensar na árbore, eles só vían o bosque. Cando me perdía nas ramificacións dunha arteria, falaban de sistemas arteriais. Cando se discutían as xeneralidades dun proxecto, non podía máis que pensar en todas e cada unha das súas partes.

Cheguei á conclusión de que precisaba facer moito traballo extra para eu poder chegar ao nivel dos demais. A miña imposibilidade de partir da idea xeral e chegar aos detalles a través dun desenvolvemento paulatino da premisa inicial empurroume a unha solución pouco sostible no que á miña saúde mental se refire. Inconsciente, daquela, desta diferenza de procesamentos, comecei a empregar un sistema no que escalaba a pirámide partindo dos detalles e empregando patróns que me levasen á idea xeral da que estaban a falar, para logo poder acompañar ao resto do grupo no desenvolvemento habitual dos traballos. Deste xeito, percorría o camiño dúas veces para disimular a miña falta de sincronía. O que non sabía era que os patróns e detalles que eu recollera e analizara convertíanse nos perfectos raís para que o tren non descarrilase e puidésemos chegar ao noso destino a salvo e a tempo.

A día de hoxe continúo a sufrir as consecuencias de razoar de maneira distinta. Algúns días, semello parva e incapaz de comprender. Outros, parezo demasiado pedante, melindrosa e remirada. Todo na procura desa sincronía facendo un intento de establecer esa conexión co resto do grupo e conseguir chegar “ao seu nivel”.

Teño traballado con facilidade xunto persoas que posúen un pensamento top-down, que pensan nesa idea xeral e pouco a pouco vanlle buscando forma e colocando os detalles. Nestes casos soe ser que comprenden a miña diferenza e a valoran, e así apoiámonos uns nos outros para tomar decisións segundo as capacidades de cada quen. As discusións que para moitos se consideran nimiedades son aceptadas como un paso máis para o entendemento mutuo, porque os grandes proxectos nunca foron feitos por unha única cabeza.

No entanto, a sociedade capitalista rexeita a diversidade e incluso as persoas máis concienciadas a miúdo son incapaces de comprender estas diferezas invisibles. Cando colaboro con só unha persoa máis tómome a liberdade de explicarlle a situación: a complexidade das conversas, a paciencia, as sensibilidades… Mais cando o grupo aumenta e xa falamos de cinco ou seis persoas, non me atrevo a facer o mesmo por temor a que se vexa como un reclamo de atención.

Sei que isto é algo no que debo traballar, porén tamén é algo no que o 90% dos seres pensantes precisan considerar pois a única forma de romper coa homoxeneización cultural é permitindo que de cando en cando haxa un axente discordante dicindo algo que non ven a conto no momento menos apropiado. Mais se non se está preparado para tomar a contribución destes axentes como algo relevante e útil, e só se ve como unha interrupción molesta no proceso de estandarización do pensamento, continuaremos nesta deriva anticreativa que está a sufrir o ser humano.

A miúdo escoito falar de inclusión pero o concepto enténdese como permitir que as minorías ocupen un lugar entre a normatividade. Porén esquecen que se non se lles fai espazo, se o único que se lles ofrece é o mesmo tipo de asento “normal” a inclusión será só unha falacia. As dinámicas deben modificarse para que o que agora se experimenta como unha discapacidade, se poida vivir como unha forma de expresión. Encaixar en cubículos deseñados para outros é precisamente o que levamos facendo toda a vida. Que agora se nos garde expresamente un cubículo para nós non soluciona moito. O que precisan as minorías é que nos desfagamos dos cubículos e comprendamos que a estandarización do individuo é un ataque á nosa humanidade. Ademais, eu prefiro conversar de pé e poder moverme con liberdade.
Reaccións do Fediverso
26 Novembro, 2025
Dos 17 aos 85 anos, o solarpunk ten acollida
Cando lle propuxemos aos coñecidos de amarinha.gal falarmos sobre solarpunk a reacción foi bastante homoxénea: “Solarqué?” No Fediverso e noutros nichos do internert, o solarpunk é coñecido, é venerado como unha fonte de esperanza e inspiración. Pola contra, no mundo cotián dun pobo costeiro do norte lucense, o termo solarpunk, aínda que teña preto de vinte anos, parece acabado de inventar.

O pasado venres 31 de outubro fixemos outra das nosas xuntanzas mensuais na biblioteca municipal de Ribadeo. Desta vez o peso recaeu sobre os asistentes quen foron partícipes dun taller de reflexión e creación de futuros optimistas.

As preguntas xurdían incluso despois de escoitar a definición
```
Que necesidade hai do solarpunk? 
É tan só un xénero artístico máis? 
Que relación ten co mundo real?
```
Vivimos nun contexto cheo de ansiedade, pola crise climático-ecolóxica e polos conflitos bélicos que aparecen como setas no outono. O sistema capitalista facilítanos caer na desesperación pois tornámonos moito máis manexables cando, como nos lembrou Antonio Gregorio durante a xuntaza, na nosa cabeza se escoitan ecos de Margaret Tatcher dicindo “there is no alternative” (non hai alternativa). Pois non, as alternativas hainas e delas se falou.

Que necesidade hai do solarpunk?

https://storyseedlibrary.org/art/dustin-jacobus-low-tech-journal-potlach/

A corrente que nos arrastra trata de levarnos a un futuro de dominación xerarquizado ao estilo feudal e encorchetado polos avances tecnolóxicos enfocados no control do individuo. O benestar non se contempla se non é para a elite fomentando así un ambiente de competición agresivo e violento. Non é evidente, daquela, a necesidade do solarpunk?

Precisamos un discurso diferente que lle faga fronte a esa distopía autoimposta, que rete o imaxinario creado polos gurús tecnolóxicos, os tecnobros ou os emprendedores capitalistas que nacen cunha mina de diamantes debaixo do brazo. O solarpunk é un movemento que nos permite crear en colectivo a imaxe dunha nova sociedade que nos inspire a procurar un cambio positivo para todos. É, pois, unha alternativa á idea do fado distópico do cal nos queren convecer co fin de crear indefensión ante os abusos de poder que desexan normalizar.

No presente determinamos a dirección do futuro a través das nosas esperanzas e expectativas. O camiño que tomamos só se debuxa cando coñecemos o destino ao que desexamos chegar. Para poder construír un proxecto novo precisamos debuxar o esbozo que nos servirá de guía, do contrario arriscámonos a deambular sen sentido vulnerables aos degoiros dos avarentos.

É tan só un xénero artístico máis?

Non, é un movemento que pola capacidade de influencia que posúe deixa de ser un xénero artístico para converterse nun axente transformador. Coa transmisión do solarpunk podemos inspirar, ofrecer esperanza, despertar conciencias e iniciar procesos sociais que rematen en tomas de decisión políticas.

A arte nunca é tan só entretemento, sempre leva consigo un efecto social e neste caso falamos dun tipo de arte que como finalidade última ten a pretensión de mobilizar. De feito faino xuntando persoas de todas as idades xa que a temática non se ve afectada por un tipo de emoción asociada a unha etapa particular da vida, nin sequera se restrinxe a unha problemática social concreta, abarca con gran sensibilidade a totalidade da condición humana, pois sen esta visión holística, o movemento non podería crear un futuro sustentable e agradable para todos.

Que relación ten co mundo real?

Non é pouco frecuente que se interprete a idea de un mundo sustentable tal que o proposto polas ecotopías como unha simple ficción. Unha especie de momento inspirado no que a imaxinación esaxera as posibilidades. Moi ao contrario, o solarpunk pretende aterrar na realidade aquilo que levamos décadas contemplando e que, no entanto, non chega a entrar nos debates predominantes.

Autor: Taylor Seamount
CC BY-SA 4.0 https://storyseedlibrary.org/es/art/lino-zeddies-cologne-2048/

Trátase de ofrecerlle un lugar ás preocupacións reais que a poboación, as súas necesidades ou as solucións suxeridas dende a base. O progreso tende a ser entendido como algo ditado pola clase dirixente quen se asume sabe mellor que ninguén o que precisan os seus cidadáns, mais sabemos que sen escoita activa as intervencións acostuman a tratarse dunha combinación de accións políticas que responden máis aos intereses dun partido que ao dos seus votantes. O solarpunk precisamente trata de solucionar iso, a través dunha expresión artística dálle voz ao pobo ao tempo que pon sobre a mesa solucións ignoradas a pesar da súa viabilidade.

Áreas a cambiar, aquilo que protexemos e
o coñecemento que transmitimos

Como vos contaba antes, o taller do pasado venres recaeu na creatividade dos presentes. Como primeiro exercicio proposto (e único realizado pola abundante participación e a consecuente falta de tempo) suxerín explorar tres preguntas que me axudan a cuestionarme a sociedade actual cunha visión construtiva. Anímovos a que as respondades vós mesmo, e se é en compaña, aínda mellor.
- Cales son as áreas que desexamos cambiar?
- Que desexamos protexer?
- Que coñecemento desexamos transmitir?
Non pensedes que estas preguntas son escollidas ao azar. Cavileinas un bo pedazo. Non quería que a discusión se centrase na queixa, costume moi arraigada no capitalismo ou no cristianismo e que nos come por dentro sen permitirnos avanzar. Tampouco podemos falar do futuro que desexamos sen criticar o presente dalgún xeito, por iso pensei en “áreas que desexamos cambiar” xa que ao tratarse de áreas afastámonos da indignación persoal e achegámonos máis á colectiva.

Considerei importante reflexionar sobre o que “desexamos protexer” porque acostumados a un sistema estractivista é fácil esquecer aquilo que é importante e merece ser conservado para sacrificalo sen escrúpulos ante a posibilidade dun novo luxo innecesario. Centrar a conversa na base que sustenta ao ser humano e á vida en xeral é a forma de que se tome a crise climática e ecolóxica en serio.

A última pregunta, “que coñecemento desexamos transmitir”, fai referencia ao caos informativo no que vivimos, á perda de sabedoría que sufriu a humanidade debido ao colonialismo e á discriminación do coñecemento segundo este sirva ou non ao capitalismo. Recapacitar sobre a repercusión que terá aquilo que lle ensinamos aos máis novos, daquilo que deixamos plasmado en papel ou o que compartimos en masa.

Os produtos da escoita activa

Ao final deste artigo comparto convosco as achegas que fixeron os e as participantes do obradoiro. A maior parte delas abriron conversas que cruzaron a mesa intercambiando perspectivas que ían dende a visión dun rapaz de 17 anos á experiencia dunha muller de 85 anos, e por suposto, moitas outras entre medias. O respecto e o interese xenuíno pola opinión allea foi o ingrediente estrela xerando un ambiente cómodo para contribuír á actividade.

https://storyseedlibrary.org/art/oh-shoot-i-arted-communal-rock-painting/

Despois de algo máis dunha hora intercambiando ideas fixemos un repaso coa intención de concretar as solucións. Para iso empreguei unha listaxe persoal que preparei como exemplo e na que tratei de incluír todas as necesidades básicas do ser humano así como as súas diferenzas. Fíxeno inspirada no plantexamento que Ecoloxistas en Acción empregou para o material didáctico que desenvolveron no último ano baixo o nome de “Nova Cultura da Terra”.

Os sete puntos que me escollín para crear un futuro optimista ao estilo solarpunk son os seguintes:
1. Consumo de enerxía eficiente segundo as necesidades básicas da poboación
2. Protección da auga: subterránea, ríos, océanos, dereito a auga
3. Un deseño territorial que acompaña os límites ecosistémicos
4. Dereitos básicos asegurados a través dunha distribución igualitaria dos recursos (limitados) do planeta
5. Diversidade como fortalecemento (social e de especies)
6. Espiritualidade enfocada nunha relación de equilibrio co resto da natureza
7. Educación emocional e comunicativa como pila dunha política de convivencia respectuosa
Ao afondar neste punto cada persoa sairá con solucións diferentes que se poden compatibilizar. Como vos adiantara, a continuación está a listaxe de propostas que se fixeron durante o taller. Veredes como os últimos dous puntos da miña listaxe son os que reciben máis atención. Irónicamente, na era do avance tecnolóxico o último que semella que precisamos é máis tecnoloxía. Pola contra, a maior parte dos retos que enfrontamos gravitan ao redor do vínculo humano coa natureza e consigo mesmo.

https://storyseedlibrary.org/art/dustin-jacobus-water-street/

Espero que non vos deteñades só na lectura destas ideas senón que as tratedes de colocar en cada un dos puntos e incluso engadades as vosas propias. Incido novamente en que o podedes facer mellor en compaña, durante unha clase ou cos socios do voso colectivo favorito. Canto maís falemos das posibilidades que ofrece o futuro e nos deixemos de fatalismos, máis preto estaremos de poder dar ese cambio que desexamos, precisamo, e sobre todo, podemos levar a cabo.
- Creación diversa e local de roupa ou música, por poñer un exemplo de produto artístico. Dar valor ao arte como propósito.
- Prestarlle máis atención ás persoas maiores (avós e avoas) como ás novas xeracións.
- Reducir o ruído ambiental que acompaña a todo tipo de celebracións e actividades.
- Cambiar a visión sobre os coidados, velos máis como unha oportunidade e algo do que aprender. Non só na familia ou lugares específicos, estender os coidados a todos os ámbitos da vida en sociedade.
- Fomentar o pensamento crítico da xente, reflexión sobre o que se nos está a ofrecer ou o que facemos no día a día (protección de datos nas redes, por exemplo).
- Cuestionar a necesidade da dixitalización e determinar que casos son máis ben unha Imposición.
- Educación na reutilización e en compartir dende nenos(compartir/herdar/prestar libros, roupa, xoguetes…)
- Maior comunicación entre persoas e comunidades proporcionándolle máis espazo ao desenvolvemento da intelixencia emocional e os valores compartidos e claros. Relacionarse sens transaccións económicas. Abordar con máis preocupación o tema dos nenos con móbiles dende bebés.
- Transmisión de vivencias da xente maior. Familia, veciños e vínculos en xeral. Fomentar a tradición oral como ferramenta para crear e fortalecer relacións.
- Cuestionar a esixencia de tomar partido en polos opostos e fomentar a conciliación entre distintos puntos de vista.
- Afastarse do positivismo por ser unha imposición e superficial. Permitir sentir diferentes emocións segundo as circunstancias.
- Educar de xeito ameno para xerar maior motivación e así alimentar os talentos dos alumnos. Reducir o número de contidos. Dar liberdade aos profesores fora das notas.
- Fomentar talentos individuais e diversos.
- Incluín no currículum universitario materias que che ensinen a defenderte no mundo e a xestionar a vida.
- Importancia da persoa por riba da profesión. Dar importancia ao que cada quen quere ser ou como enfocar a vida e eliminar a xerarquía social segundo o tipo de traballo que se fai.
- Menos individualismo, dar importancia ao que afecta á xente do entorno incluso se non os coñeces ou non compartes as mesmas problemáticas.
Moitas grazas se chegache aquí. Espero terche removido un pouco o miolo ou polo menos xerarche un pouco de esperanza.
Reaccións do Fediverso
7 Novembro, 2025
Basta de tecnoloxía para curar o cancro, fagámola para evitalo

Durante oito anos traballei na sanidade vendo como os meus pacientes se enfrontaban aos retos do cancro. Eu mesma perdín a meus pais por esta enfermidade a moi pronta idade. E aínda así cada vez que vexo un anuncio de protesta contra o cancro, non acabo de comprender a súa finalidade.

Resúltame absurdo considerar o cancro como un axente social que destrúe vidas, un axente que hai que investigar e combater coma se fose un inimigo con intelixencia. O cancro é un proceso pouco ordenado iniciado por unha mutación, non ten entidade propia e rara vez aparece por xeración espontánea. Nos anuncios de concienciación contra o cancro sempre se fala de que precisamos máis inversión para atopar novos tratamentos, máis oncólogos e mellor equipamento tecnolóxico para detectalo, coma se estivese agochado en nós á espera do momento perfecto para emboscarnos e invadir o noso corpo. É unha idea que está moi estendida e que, insisto, é un pouco absurda.

A maioría dos cancros están estreitamente relacionados coa exposición a produtos químicos, radiacións ou outros elementos tóxicos xeradores de mutacións. Ás veces ocorre na vellez e outras en idades máis temperás, non por iso é o demo quen se encarga de espallalo. Espallámolo nós a diario e de forma voluntaria, xeralmente, sen sabelo.

Con isto non quero dicir que as persoas que sofre a enfermidade do cancro non merezan recibir unha atención adecuada. Obviamente, unha vez que alguén se atopa nesa situación a sociedade debe responsabilizarse de forma colectiva para prestarlle os coidados que precisa. A miña indignación radica en que protestamos máis pola falta de recursos para tratar o cancro que pola gran cantidade de actividades que os están a provocar, e ademais, legalmente. Centrámonos no tratamento e esquecemos por completo que un alto porcentaxe desta enfermidade podería ser evitado.

A invisibilización dos disruptores endocrinos

Recentemente houbo polémica en Andalucía porque o goberno autonómico, no canto de enfrontarse aos resultados que mostraban as exploracións preliminares de cancro de mama, decidiu ocultar información clave eliminándoa dos informes. Unha revolta lexítima para o pobo pero de pouco alcance e reducido carácter transformador. Andalucía é unha autonomía con abundante agricultura extensiva que botou man dos pesticidas e fertilizantes químicos para medrar. A evidencia científica leva tempo alertando do vínculo que estes produtos teñen en específico co cancro de mama debido a que se tratan de disruptores endocrinos, un tipo de sustancias que afectan ao sistema hormonal desencadeando procesos canceríxenos. Mais, cando a Unión Europea decidiu manter os niveis de glifosato que se podían empregar nos cultivos, boa parte da sociedade permaneceu allea a este tema, máis preocupados das complexidades que unha transición ecolóxica podería traer á industria agraria que da cantidade de vidas que o cancro trunca cada ano.

A lista de contaminantes que se poderían reducir é por desgracia moi longa pero como parte positiva tamén se trata dunha extensa listaxe de accións que repercutirían positivamente no control do cancro e na mellora daqueles que xa o padecen. Algunhas sustancias como o tabaco ou o alcohol poden ser culpadas aos hábitos das persoas, sempre que non teñamos en conta a publicidade e a presión social que rodea o seu consumo, porén cousas como os químicos que se atopan nos produtos de beleza ou de hixiene corporal son eleccións que deixamos totalmente en mans das empresas manufacturadoras. O mesmo ocorre cos produtos de limpeza, tanto os industriais como os domésticos. A gran maioría posúe sustancias altamente tóxicas que son absorbidas a través da pel ou por inhalación, incluso os deterxentes da roupa fican adheridos ao tecido unha vez pasaron pola lavadora facendo que cada vez que a poñemos nos expoñamos a estes tóxicos.

As maiores consecuencias recíbenas a xente máis nova. Cando entramos en contacto con radiacións ou químicos a pronta idade, existen máis posibilidades de que as mutacións adquiridas pola exposición evolucionen cara a unha enfermidade na idade adulta. Os plásticos que se poden atopar en moitos xoguetes son unha desas fontes de tóxicos que xunto cos produtos de hixiene e a contaminación ambiental xeran un efecto acumulativo nos corpos provocando cambios moito máis severos que os estudados pola ciencia de forma individual.

Podería incidir en outras moitas medidas que se poderían tomar a nivel sistémico para realmente “combater” o cancro de forma efectiva pero prefiro que se vos xurde interese neste tema busquedes nomes como o de Carmen Valls Llobet, médica especializada en endocrinoloxía e medicina con perspectiva de xénero e profesora na Universidade de Barcelona, ou Nicolás Olea, catedrático de radioloxía e medicina física no Instituto de Investigación Biosanitaria da Universidade de Granada. Ambos son profesionais que dedican o seu tempo a estudar e divulgar esta temática.

Pensemos en solucións que nos activen e enchan de esperanza

Tras ler artigos coma este nos que se mostra unha situación indignante podemos caer con facilidade na frustración por iso non quero deixar o texto nunha nota tan incómoda de escoitar. Pese a que a situación do medio ambiente é preocupante e problemática para a nosa saúde, non debemos pensar que non existen alternativas en marcha ou accións que podemos levar a cabo para protexernos.

Como exemplo gustaríame falar da transición ecolóxica que se iniciou en México dende a universidade e que agora a está a aplicar o propio goberno estatal. Ten como obxectivo eliminar os fetilizantes e pesticidas químicos das súas terras e deixar de depender da industria química sustituíndo o método que estas ofrecen por enxeñería biolóxica. México é un país moi afectado polas consecuencias destas substancias xa que é un país altamente agrario e durante décadas, do mesmo xeito que lle ocorreu a Andalucía, dependeu dos “milagres” da revolución verde para desenvolver a súa produción. Hoxe en día están a ser un exemplo do que significa levar a cabo unha transformación do sistema xa que as explotacións que se van sumando ao cambio están a identificar melloras tanto na calidade dos seus produtos como na calidade de vida das persoas involucradas sen sufrir consecuencias que desestabilicen os seus negocios.

No referente ao que un consumidor perdido na xungla do capitalismo pode facer teño un par de consellos que aínda sendo sinxelos chegan moi lonxe. O primeiro é evitar calquera alimento procesado e consumir froitas e verduras locais ou tan sequera de orixe europeo. En cidades de varios millóns de persoas poida que isto se dificulte, pero no territorio galego, acceder a un mercado local é relativamente fácil, e hoxe en día incluso se poden facer encargos se non se pode acudir todas as semanas.

O segundo trátase dunha aplicación de móbil chamada Yuka que identifica produtos de beleza segundo o nivel de toxicidade empregando un código de semáforo. Unha das dificultades que atopaba fai anos para mercar produtos adecuados era o descoñecemento de todas as substancias tóxicas que hai. Nesta aplicación podes ver que compoñentes son os que a evidencia apunta son prexudiciais e cales son seguros para ser consumidos.

No ámbito alimentario tamén se está a desenvolver outro proxecto similar cunha aplicación chamada OpenFoodFacts e que tamén ofrece información particular sobre moitos alimentos segundo as túas preocupacións particulares, incluíndo tamén a orixe ética dos mesmos.

O enfoque que lle damos ás nosas protestas fai a diferenza

A miúdo cando nos indignamos por inxustizas ficamos na superficie do problema e esiximos cambios pouco significativos. Considerando o contexto de crise(s) no que nos atopamos non é sorpresa que nunha mesma semana haxa numerosas protestas por temas moi diversos. Por iso penso que é moi importante escoller as nosas batallas e non deixarnos levar por unha queixa baleira carente de perspectiva. É importante que enfoquemos as nosas loitas cara solucións realistas que nos proporcionen melloras a longo prazo. Non podemos conformarnos con parches que atrasen o colapso social un tempo limitado e nin sequera alivien o noso sufrimento. Escollamos unha dirección antes de empurrar con todas as nosas forzas.

29 Outubro, 2025
Galicia: o territorio que se vende barato e se paga caro

Vivimos nunha terra fermosa chea de recursos que nos alimentan e nos gorecen, que permiten e fomentan a vida. Todos son importante e necesarios e todos están sendo mal xestionados. Neste artigo non quero buscar culpables, aínda que se me ocorran moitos nomes. Tampouco desexo facer mal sangue ou xerar frustración. Gustaríame que estas liñas sirvan para espertar conciencias individuais que constrúan en colectivo unha cultura do territorio, semente para unha transformación do mesmo, cara a sustentabilidade e o coidado do planeta.

Os catro elementos da vida e da natureza

A táboa periódica describe máis de cen elementos coas súas características. A química conseguiu converter en matemáticas a composición do noso ambiente facilitando o cálculo e análise de calquera partícula que nos rodea. E aínda así, abondan os mesmos catro elementos de sempre para ensinar as leccións máis importantes.

AIRE

Dende que a humanidade camiña sobre a Terra, do aire sacamos osíxeno que nos permite respirar e converter en enerxía aquilo que comemos. Hoxe en día, se sopran os ventos adecuados, tamén nos pode proporcionar electricidade.

Mais o aire chega a miúdo cargado de dióxido de carbono e outros químicos que non lle deixan aos nosos pulmóns sentiren unha vida digna creando enfermos crónicos que nin se recoñecen socialmente nin se lles apoia. Os eólicos, eses xigantes que prometen un futuro “verde”, aparecen sen planificación ningunha, nin para buscar o lugar axeitado onde asentarse nin para ter en conta o seu desmantelamento unha vez caduquen algúns dos seus compoñentes convertendo a posibilidade dunha enerxía limpa nun novo negocio baseado no abuso de recursos e no acúmulo de desperdicios.

O aire pasou de ser a fonte da nosa respiración a converterse no vertedeiro da industria ou nun recurso que vender a bo prezo mentres que os habitantes de Galicia e a maioría do mundo en xeral, se ven obrigados a pagar un alto prezo que se cobra na súa saúde e no seu ben estar ambiental.

AUGA

Se hai un elemento que confiemos como indicador de vida, ese é a auga. A auga como molécula sinxela necesaria para formar outras máis complexas. A auga que regula as temperaturas e humidece o ambiente. A sustancia que permite o transporte de nutrientes a través do corpo e polo aire, duns a outros. Dous litros de auga ao día, din as recomendacións, xa sexa bebida ou consumida en alimentos.

O esteiro, o regato, a fervenza… A poza, a lagoa, a fonte… Os ríos, a ría, o mar… Son a base do traballo de milleiros posta en risco polo beneficio dunhas poucas empresas que non asumen responsabilidade. En auga limpa mídese a supervivencia do ser humano e de calquera outra especie de tantas das que dependemos. A defensa da auga non é máis que autodefensa.

TERRA

Po. Pedras. Raíces, sementes, fungos, bacterias, insectos, miñocas, toupas, ratiños… Leituga, tomate, trigo. A vaca que pace, o año que mama, o cabalo que trota. A terra é a orixe de toda a vida, desa vida que xurde coa axuda da auga e do aire, limpos, por suposto. E seguimos a identificala con sucidade, coma se a porcelana non viñese do barro.

O solo está intoxicado, do mesmo xeito que os nosos corpos rezuman contaminación, o chan sofre desertización. Profanamos a terra con minas innecesarias para obter minerais como o litio que acumulamos en vertedeiros por pura lacazanearía de non reciclalos, porque seica resulta pouco lucrativo comparado con explotar fincas desvalorizadas pola ignorancia dos seus propietarios.

A terra segue esperando a que miremos para ela e vexamos máis alá dos nosos fociños pois ela desexa mostrarnos a beleza do subsolo. A vida que se agocha baixo os nosos pés e que tamén forma parte da totalidade do noso fogar.

LUME

O que nos quenta e nos proporciona conforto. Transforma unha cociña nun lar, unha casa nun fogar. Con el, comezamos a cociñar e seguimos facéndoo. Alimentámonos e desenvolvímonos como especie adquirindo capacidades que nos permitiron adaptarnos. E agora, debemos temelo, porque o lume que nos quentaba hoxe escapa ao noso control e provoca incendios debastadores.

O manexo dos montes está baseado nun modelo de monocultivo que está probado como a causa principal dos incendios debido á imposibilidade de limpeza forestal necesaria para o mantemento do sotobosque, ou simplemente pola desaparición de ambientes húmidos que frearían o avance das lapas.

Fitamos mirando para o lume fascinados como cando eramos cativos, atemorizados polas consecuencias que o seguen, e volvemos facelo cada ano a pesar de que a solución só precisa ser aplicada.

Os cálculos dun mal negocio

Hai quen vende o seu terreo ou a súa alma ao primeiro que lle dea unhas moedas poñendo a súa propia subsistencia e a dos seus veciños en perigo. Hipotecan o futuro de aqueles aos que chaman “lacazáns” para logo nin sequera facer un bo negocio. Buscan o carto fácil porque non aprecian o valor do seu territorio. Non saben que o seu pequeno monte, o cal para eles só significan uns miles de euros de eucalipto pasados quince anos, é moito máis importante, é a posibilidade dun aire limpo que respirar, é auga que se depura de forma natural, son animais que pechan o ciclo de vida, en definitiva, o seu sustento.

Photo by Jakub Żerdzicki on Unsplash

Milleiros de persoas carecen de acceso á terra por falta de recursos económicos ou por outras cuestións políticas, mentres que uns necios deciden vender os seus terreos a empresarios que xa posúen medio planeta. Se o territorio non vale nada porque o están a mercar a moreas aínda cando non teñen un uso específico para el?

Se cremos que se deben poñer eólicos porque a transición ecosocial é necesaria, temos que asegurarnos de que se fai tendo en conta as persoas e á biosfera. Doutro xeito, nin é eco, nin é social.

Se pensamos que a industria é necesaria para o progreso do noso país, temos que preocuparnos de que sexa beneficiosa para a poboación máis vulnerable. Doutro xeito, só progresan os que xa teñen de máis.

Se pensamos que o manexo de minerais raros é un bo negocio, temos que procurar que o seu beneficio económico non supoña unha fonte de contaminación innecesaria. Doutro xeito, só nos están a roubar para logo cubrirnos de lixo.

Regalarllo todo a uns cantos obsesos de poder non é a forma de mellorar. A non ser que sexas tan inxenuo como para pensar que unha vez obteñan todo o poder sobre o territorio van a ser benévolos coas formiguiñas que vivimos nel.

Precisamos daquela construír unha cultura do territorio que terme de que os catro elementos da natureza fiquen en constante equilibrio e permitan así o adecuado desenvolvemento da vida, no planeta e en Galicia.
Reaccións do Fediverso
17 Setembro, 2025
En Palestina está o futuro do teu fogar, a túa familia e a túa vida.

O cambio climático é un síntoma da enfermidade de avaricia máis coñecida como síndrome capitalista, o xenocidio do pobo palestino non é máis que outro.

Todos estamos coa causa, escóitase dicir á maioría que fica en silencio, as guerras non gustan a ninguén, como si se tratase dun suceso alleo a nós, como si non nos afectase directamente. O xenocidio do pobo palestino non é unha atrocidade de ocorre a miles de quilómetros, é algo que se desenvolve a diario nas nosas vidas. Trátase dun sistema socioeconómico que se sustenta na violencia indiscriminada e na explotación máis eficiente. Un capital que para sobrevivir ao fin do sistema que o xustifica precisa da guerra como o ser vivo da auga.

Recentemente, Netanyahu fixo alarde dun delirio enmascarado de sentimento relixioso que ameaza ao pobo de Israel coa súa autodestrucción en base a unha esperanza pouco realista de que un salvador mitolóxico (o mesías) o veña a salvar. Como argumento para un filme de Marvel está moi ben, no entanto, á hora de dirixir un país resulta unha loucura.

O estado zionista de Israel busca a loita definitiva contra o mundo enteiro a través do sacrificio humano de nenos palestinos. Incapaz de vencer a vontade dun pobo que resiste aínda nas condicións máis precarias, Netanyahu decidiu empregar a desesperación como estratexia de guerra. Pouco a pouco a súa corrupción política foise desvelando e non só o seu posto como presidente perigaba, tamén a súa liberdade, polo que se viu entre acorralado. Tal como conta o relato do xeneral chinés, cando viu que o combate chegaba ao seu fin e a derrota era inminente levou ao seu batallón, neste caso a un país enteiro, ata as beiras dun río, o río da decencia humana. Ese día foi no que tras crear e incentivar a organización de Hamas, decidiu empregala como chío expiatorio para inicial un xenocidio. Á beira da indecencia onde se desprezan os dereitos humanos, ignorantes da posibilidade de se rendiren, os seus soldados e cidadáns israelís atopáronse cunha encrucillada, a crueldade xa comezara e eles non eran nin conscientes de que as súas mans estaban cheas de sangue.

Cando estas a piques de perder unha batalla como é o caso da carreira política de Netanyahu, podes renderte e aceptar a túa derrota ou podes guiar aos teus soldados ata colocalos entre a espada e a parede para que decidan loitar ata a morte. Nunha das últimas enquisas deuse a coñecer que o 47% dos israelís están de acordo con exterminar aos seus inimigos, actitude que lembra moito ao caso do guerreiro que pelexa pola súa propia vida. Os israelís non loitan pola súa propia vida mais si por defender a súa identidade, o seu ego. Durante anos permitiron o asasinato de seres humanos, e en particular, de crianzas, afundíndose na miseria espiritual e emporcallando a súa moral. Chegados a este momento, recoñecer o xenocidio do cal son partícipes xa sexa por intervención directa como por neglixencia é incriblemente doloroso, que lles queda, pois, mais que prestarse voluntarios a colaborar no delirio relixioso do seu ditador. As crenzas relixiosas sen autocrítica converte ao ser humano en presas de psicópatas na procura de servos descerebrados. Así que, si, os turistas israelís que este verán xeraron alborotos por todo o mundo probablemente non crean que matar nenos está ben, o máis seguro é que non queiran recoñecer que é iso o que co seu silencio levan tanto tempo facendo.

Porén, a hipocrisía non se limita ao pobo israelí, o mundo enteiro, aferrándose ao capitalismo, un sistema económico inherentemente antidemocrático, non fai máis que lexitimar o que ocorre en Palestina. Este xenocidio, xunto con outras moitas guerras que houbo e aínda hai como a de Xemen ou Sudán, trátase dunha representación relixiosa do aceleracionismo , esa corrente de pensamento promovida polos capitalistas que non só se negan a deter a explotación que produce o crecemento económico infinito senón que apostan por pisar o acelerador e xerar unha situación aínda máis nefasta mentres confían en que o desenvolvemento da intelixencia artificial resulte nunha singularidade que nos salve a todos. Outro mesías que, si ben este non está vivo nin ten corpo de carne e óso, si consume enerxía e precisa de recursos como metais e minerais de terras raras para existir; é dicir, unha idea co mesmo grado de delirio tendo en conta o contexto da crise climática.

O xenocidio do pobo palestino une ao pobo israelí que ansía atraer a un mesías que os salve de confrontar a realidade. O cidadán que apoiou o sistema capitalista como xerador de prosperidade e observa como as novas xeracións se vén privadas do básico e só esperan máis precariedade, teme recoñecer a súa equivocación e busca crear ese mesías soñado co impulso tecnolóxico que o capital considera conveniente impulsar. E que pasa cos resto? Cos que espertamos do soño, cos que saímos do delirio e desexamos avistar a realidade que nos alberga co fin de responsabilizarnos e crear un futuro mellor? Que podemos facer?

Os movementos sociais do pasado foron tradicionalmente acompañados de violencia. Para moita xente a revolución semella ir sempre acompañada do adxectivo “armada” pois a protesta pacífica non se lles presenta suficiente. Non se lles pode culpar sendo que incluso nos países máis democráticos do mundo vemos como o noso voto non cambia en demasía as dinámicas estruturais da sociedade. Non por iso debemos abandonar a protesta e manternos afastados da violencia, a única maneira de facerlle fronte á crueldade é mantendo a coherencia entre o noso discurso e as nosas accións.

Se optamos pois polo camiño da paz, as regras non foron escritas. É un proceder que precisa ser inventado, os seus métodos chegan ata onde chegan porque non foron aínda desenvoltos. Insisto, non por iso debemos desistir, pois o existe o camiño incluso cando nós descoñecemos a ruta. Por sorte temos compás, fío e agulla. Miramos ao norte que é a procura dun mundo baseado na paz e fiamos redes sobre as que poidan caer aqueles que o sistema deixa caer entre as gretas. Resistimos a tentación de converternos en servos da rabia e a avaricia. Dedicamos tempo a imaxinar a alternativa, a falar dela cando lidamos cos que desesperan para que eles tampouco caian nas trampas do ego. E seguimos protestando pacificamente cada día que temos a oportunidade de facelo, sempre opoñéndonos ao xenocidio do pobo palestino sen favorecer o delirio de guerra relixiosa dos seus asasinos.

Pero non abonda con iso, non chega con alzar pancartas ou escribir artigos de blog. Non abonda con saber que o sistema debe cambiar, non chega con desexar o cambio, o cambio hai que propicialo. Por sorte, vivimos inmersos no capitalismo, e do mesmo xeito que nos ten agarrados, tamén depende de nós. O capital depende da nosa forza de traballo, do noso consumo, da nosa cooperación. O capital ten máis que perder do que realmente cremos nós. A bolsa baséase nas nosas crenzas, no momento que deixamos de crer nas súas compañías, estas deixan de existir en cuestión de días. Se deixamos de consumir os seus procesados envelenados, estes deixarán de ser producidos. E sobre todo, no momento que deixamos de traballar para eles, o seu capital podrece.

O traballo é a fonte de riqueza do ser humano, non porque se venda aos capitalistas, senón porque con el moldeamos a realidade material pero tamén a inmaterial. Non podemos continuar ignorando o poder que si temos para deixarnos fascinar polo poder que o 1% da poboación acumulou a costa de nós lles fiar o noso tempo de vida. Ser intolerantes co capital mal invertido é urxente pois trátase da plusvalía que fai uns séculos o ser humano soñaba con inverter nun futuro máis igualitario e sostible que nos permitise desfrutar máis das nosas vidas.

Se temos a posibilidade de traballar menos para o capital e decidimos pola contra inverter esa forza de traballo en construír redes e en transformar a cultura da Terra, temos daquela un poder de acción enorme, temos a capacidade de cambiar as cousas.

Deixar de traballar para o capital maniféstase de moitas formas. Modificar o noso consumo para consumir menos e mellor redirixe o fluxo de diñeiro cara proxectos transformadores e alimenta a procreación doutros similares. Boicotear a grandes emprezas é crucial. Escoller o emprego segundo a pegada que deixa na sociedade e non o estatus social ou económico que a un lle proporciona forza ao capital a apostar por inversións aliñadas cun futuro igualitario e sostible. Rexeitar empregos que ofrecen grandes cantidades de diñeiro por levar a cabo proxectos nocivos é crucial. Ser valente á hora de tomar este tipo de decisións ten moita máis significancia da que se lle está a dar. Unha soa pinga de auga non molla, iso é certo, pero non podemos esquecer que a goteira que nos inundou o faiado estaba feita de moitas pingas de auga individuais que persistiron en facer uso da mesma forza de gravidade da que todos desfrutamos. Insistir no punto débil do capital, e por ende do financiamento de Israel como estado xenocida, é crucial.
Reaccións do Fediverso
10 Setembro, 2025
O luxo non é arte

A miúdo confúndese a abundancia do luxo coa creatividade cando en realidade se trata dunha escolla consumista carente de creación. Non podemos deixarnos enganar por gaiolas de ouro. Repítese con frecuencia esa frase inatribuíble de que o artista é aquel que baila encadeado, porén esa cita non ten en conta as gaiolas de ouro, que son as cadeas da liberdade artística e non as áncoras para mirar o mundo con outros ollos como esa expresión filosófica pretende ilustrar.

O exceso (o luxo) non é arte porque, de feito, é o contrario. Axústase á cultura hexemónica que é o capitalismo e por tanto non transgride as normas sociais ou os canons de beleza. É unha farsa interpretada para aqueles que perderon o contacto coa esencia do ser humano e buscan na opulencia como cubrir un oco que levan no peito. Xustificalo con flores, enchelo de chocolate, anestesialo coa temperatura precisa para a estancia, aloumiñalo coa textura perfecta das sabas. Máis, máis e mellor. Nunca é suficiente para saciar o becho que todo o consume.

Tampouco a elegancia que responde a unhas regras preestablecidas pode ser arte, simplemente, porque non di nada. Máis ben oculta. Agocha a verdade do corpo espido que todos somos e poucos aceptan. Trátase dunha demarcación de territorio social para mostrar a xerarquía que nunca intenta descompoñer. Unha máscara que nos impide ver a autenticidade, aquilo que é o máis fermoso.

A beleza do detalle fóra de lugar, das liñas tortas, das engurras onde non deberían estar, pérdese entre os espellismos do luxo e da elegancia. Que fácil é pagar con diñeiro unha estética segura, un deseño que no seu aire arriscado nunca reta o status quo nin se enfronta ao perigo que supón non ser aceptado. Sinxelo é que outros dean a súa enerxía para escoller os trazos, os fíos, o papel; mentres o carto, os “carteirados”, deciden se iso é profesional ou amateur. Acaso o artista deixa algunha vez de ser amateur? Acaso o artista verdadeiro convértese algunha vez en profesional? A arte non responde a profesión ningunha, dá igual a como se paguen o papel, o fío, o trazo.

O luxo non é arte, nin a pode enxendrar. A arte reside na relación do humano co seu entorno, e o luxo é a manifestación do individualismo consumista, a forma máis exacerbada de alienación que existe na sociedade, pois estando aí e sendo tan agresiva, semella que a maioría é incapaz de vela progresando na latencia coma un virus famento.

A inspiración tampouco está no luxo. Non está nunha comida feita por un xefe de cociña profesional, nin en necesidades cubertas por pequenos seres máxicos que pululan sobre nós. Está nun xantar feito con amor e servido cunha conversa interesante. Está en recoller e dobrar con demora e delicadeza a roupa quente que secaba baixo o sol de verán. Buscar esa mácula imborrable que resiste os lavados, que te frustra pero que tamén che recorda que todos temos marcas que nos afean pero que non nos fan menos válidos.

A inspiración está na mensaxe que desexa ser emitida, na historia que precisa ser contada, no mutismo que se revela estrondoso cunha mirada. Non espera na paisaxe idílica. Aparece entre a sucidade do barro que foi esquecido e do que se constrúe o corpo humano. Xorde entre as herbas machacadas que gorecen insectos pegañentos. Un ruído de movemento entre o lixo de reciclaxe, crear tensión e logo alivio ao ver que se trata só da falta de equilibrio dun cartón de leite pouco esmagado. A perfección nunca foi signo de fermosura, pois adormece os sentidos, deshumaniza, convértenos en androides que non lle atopan significado ao cosmos senón que repiten o que anteriormente foi premiado; porque a perfección non acepta o fallo e sen os erros non se atopan novos camiños que nos fagan ver o mundo doutro xeito.

A perfección sempre foi o lenzo que con aleivosía se racha para atopar nel a fermosura pendurada dunha da súas fibras. O luxo ás veces busca ofrecer esa mesma sensación pero faino cun estudo previo daqueles detalles que no pasado foron considerados artísticos esquecendo que se trata da decisión aventurada e emocional de rachar o lenzo o que eleva a ese fío pendurante á categoría de arte. Se rachas coa tea e tiras do fío para que sobresaia só porque esperas vender o produto a bo prezo deixa de ser arte e convértese nunha compracencia do sistema consumista.

O luxo é pois antagonista da arte. Non falo de ter unhas necesidades básicas cubertas, falo de ter tanto que esquezas como escoitarte, de como escoitar aos que che falan tratando de comunicarse. O antagonismo diabólico que impregna ao luxo impregnou a sociedade e camuflouse transformando pouco a pouco a nosa cultura para convertela nunha especie de ecosistema que manteña a súa existencia, a existencia do exceso e da ideoloxía individualista facéndolle crer aos artistas incipientes que sen moito fasto non se pode crear.

A vida creouse da nada. A comunidade, da ausencia de relacións. A historia, do silencio. Pero sempre escoitándose a un mesmo e o seu arredor.

3 Setembro, 2025
Non vos desesperedes, é só a adolescencia da humanidade
Como, con tanto coñecemento acumulado, nos comportamos tan salvaxemente?

Se consideramos toda a humanidade como a un único ser vivo e comparamos as épocas históricas coas etapas de vida dun humano, atopamos suficientes similitudes coa adolescencia.

Estamos nun momento histórico no que, no seu conxunto, a sociedade posúe abundante coñecemento sobre unha infinidade de disciplinas, humanísticas ou científicas. Semella que sabemos todo o que hai que saber para solucionar os nosos problemas, sexan climáticos como sociais, porén somos incapaces de poñelos en práctica. Centrámonos noutras cousas que en lugar de axudarnos a medrar como ser vivo, alimentan o ego desa idea de “Humanos Vs Natureza”. Deste xeito é que, dende fóra, dende o espazo exterior, parecemos adolescentes en plena crise existencial devecendo por evolucionar e frustrados por non conseguilo.

A lactancia pasámola na prehistoria. Acubillados en covas, comendo o que a natureza nos daba e durmindo o resto do tempo. Experimentamos o contacto con outras especies e empezamos a diferenciar entre as que nos sentan ben e as que non. Eramos bebés que choran cando algo lles molesta e rin cando algo lles presta.

Pouco a pouco, fomos aprendendo a xogar. Primeiro co lume, como os cativos que, atraídos pola beleza das lapas, se achegan á cociña de leña da avoa e asumen as consecuencias de ignorar o perigo das altas temperaturas. Tamén empregamos pedras para interactuar con esa natureza que xa deixaba de ser tan descoñecida e, incluso, nos atreviamos a dar os nosos primeiros pasos como seres independentes iniciándonos na agricultura.

Podemos comparala, pola gran carga impulsora que para nós foi a agricultura, coa liberdade que lle dá a unha crianza ser capaz de desprazarse sen axuda dos seus coidadores. É un cambio de paradigma, tanto, que ata podemos ir á escola. E iso fixo o ser humano, púxose a traballar e a inventar maneiras de xogar máis e mellor. Aprendeu.

Comezamos a moldear o barro e posteriormente fedellamos co bronce, co ferro e outros metais. Desfrutamos construíndo e enchendo o noso entorno con louzas e trebellos, tal que fosen plastilina e bloques de Lego. Exercitamos a nosa creatividade e cada vez fomos construíndo cousas máis grandes. A infinidade do mundo era o noso límite.

Exploramos a terra e o mar. Chegamos a todas as esquinas do planeta e deixamos a nosa pegada. Investigamos o que alí había e pensamos en formas de empregalo para os noso proxectos creativos. Apareceu a escritura impulsando esa acumulación de coñecemento e dándonos a posibilidade de transmitir as nosas vivencias a un público moi futuro.
```
Recursos naturais, materiais escolares. 
```
```
Aventuras de exploradores, traballos de clase e exames. 
```
Fomos aprendendo, “dominando a materia da natureza”. E agora chegamos como adolescentes aos últimos cursos do instituto, xusto cando podemos demostrar o intelixente que somos, pero sentimos que algo está a cambiar, serán as hormonas, se cadra o clima. Non nos sentimos capaces de enfrontarnos ás tarefas que nos son encomendadas. A nosa mente perde a atención de forma constante, será a puberdade ou será a electrónica a que inundou as nosas vidas. Non queremos escoller. Só nos culpamos.

O ser humano vive unha crise existencial.

Ao igual que na adolescencia as crianzas se desilusionan dos pais ao descubrir que non o saben todo, a humanidade cría que o mundo era infinito e agora atópase con que ten límites. A nai natureza pode dar ata onde chega, o pai pode protexernos ata que nos vemos ante perigos para el descoñecidos.

Na historia do ser humano estase a escribir un capítulo de gran transformación. Non porque os avances tecnolóxicos nos vaian mostrar unha sen fin de posibilidades, senón porque estamos a replantexarnos o que significa ser parte deste planeta. Cal é o noso lugar no conxunto da vida?

A adolescencia é dura, pero pásase. A crise climática é de gran relevancia, importa o que fagamos para superala. Os conflictos locais e internacionais non son simples “cousas de rapaces”, hai que interceder e deter as guerras antes de que sexan xenocidios. Ao igual que no caso do individuo adolescente, para superar esta crise existencial humana, o prioritario é aprender a regular as emocións, sandar a conexións e dialogar sobre que límites merecen ser explorados e cales deben ser respectados.
```
A adolescencia da humanidade é unha etapa complicada, mais pode superarse. 
```
A intelixencia e a sabedoría son cousas moi distintas. Que a humanidade sexa a representación do animal máis listo non significa que sexa o máis sabio. Acadamos o cumio do coñecemento, e semella estamos nesa montaña da ignorancia descrita polo efecto Dunning-Kruger. Non é algo malo en absoluto, trátase dun paso máis que precisamos dar para poder adquirir a sabedoría que a humanidade pode acadar.

Unha vez superemos este tropezo experimentaremos a modestia coa que debemos ser parte da natureza e poderemos ir comprendendo pouco a pouco todas esas preguntas de gran calado que agora ata nos asusta propoñer. O obxectivo da nosa especie deixará de ser ese de sermos os máis fortes e poderosos para ser ese de formar parte de algo máis importante que nós mesmos.
18 Xuño, 2025
Un catalizador de cambio: a agricultura rexenerativa demostra aforros e moito potencial para derrubar algún que outro lobby

A adopción deste novo sistema agrario ten o potencial de desestabilizar os poderes hexemónicos da economía. Se por unha inercia de maximización de beneficios se implementa a agricultura rexenerativa, o lobby da industria química perderá a súa influencia. Por un lado temos unha mellora da alimentación e do ecosistema e por outra unha mellora da saúde das persoas co que poderán reaccionar con máis forza e sabedoría.

Fai cousa de dúas semanas chegou á miña pantalla un artigo do xornal El País no que expoñen como se están a acumular estudos que demostran non só a viabilidade da agricultura rexenerativa como alternativa senón que se ergue como unha estratexia económica para que os empresarios da industria agraria consigan reducir os seus gastos de cultivo.

RegeneraCat é un proxecto español que desexa expandir a agricultura e viticultura rexenerativa en todo o territorio. Para elo están a levar a cabo un seguimento de catro fincas de gran tamaño co que obter máis datos que refendan esta alternativa. O éxito ecolóxico está asegurado e a mellora financeira a longo prazo tamén, mais laméntanse de que a transición, a pesar de merecer a pena facela, pode supoñer un período complicado para algunhas familias.

Existen xa varias iniciativas impulsadas polos propios traballadores do campo creadas co fin de facilitar o acceso aos coñecementos requiridos para dar o paso e algunhas, incluso, como acompañamento daqueles que non desexan esperar máis ao cambio. Un exemplo é o de The Regen Academy que aporta cursos presenciais e online escollidos segundo as necesidades que os seus impulsores foron detectando durante o seu propio proceso de transición agraria. Estas iniciativas non se tratan de pequenas explotacións complementarias a outros traballos, estamos a falar de grandes produtores de alimento que están a competir no mercado ante aqueles que sobreviven a base de químicos contaminantes chegando a facerlles tanta competencia como calquera, no entanto, mellorando o ecosistema.

Que pasará cando a agricultura rexenerativa se sobrepoña como ante o cultivo tradicional químico?

Non vexo como pode ocorrer doutro xeito. O capitalismo esixe que unha empresa estea constantemente buscando opcións que lle permitan reducir os seus custos de produción. Estamos agora ante unha alternativa ecolóxica que ofrece esta posibilidade e non só iso senón que os agasalla cunha estabilidade no mercado da que os produtores non dispoñen ata o momento. Son estas características as que me fan pensar nun futuro inevitable para a agricultura.

Os grandes produtores verán pouco a pouco como unha serie de pioneiros lles adiantan pola esquerda mentres eles se afunden pouco a pouco na desertización que o seu sistema agrario implica. Non precisarán de incentivos ecolóxicos nin de discursos sobre o ben común para escoller este camiño. Verán as cifras e non terán máis alternativa que claudicar. O avance do coñecemento biolóxico antepúxose ao químico, son tempos de se modernizar.

Pode semellar irónico, pero ten todo o sentido do mundo. Un futuro que respecte o ecosistema é un bo futuro para todos, inclusive aqueles que só aprecian o seu propio beneficio.

Con esta dirección non tardaremos moito en acadar ese momento non que a industria química, tal e como está concibida a día de hoxe, experimentará unha crise de decadencia. Dei con esta conclusión ao calcular as consecuencias do cambio. Se a meirande parte das terras cultivadas prescinden de fertilizantes e pesticidas químicos a comercialización destes produtos notará unha caída importante. Mais esa non é a única consecuencia. En pouco tempo o ecosistema rexenerarase aportando unha alimentación más sa á poboación, co que as persoas verán as súas doenzas crónicas melloradas, os índices de cancro descenderán e as enfermidades autoinmunes diminuirán.

A redución do emprego de químicos na agricultura terá un efecto beneficioso na saúde das persoas e isto verase reflectido no consumo de medicamentos e na demanda de tratamentos citotóxicos supoñendo una nova crise para as ventas da industria farmacéutica. O ciclo pecharíase coa perda de influencia do lobby químico. Empresas como Bayer, perderían as dúas patas que as sosteñen impedíndolles extorsionar aos gobernos e aos consumidores como ata o de agora. Considerando que este é un dos lobbies con maior impacto a nivel mundial, penso que non é unha esaxeración pensar que o seu afundimento pode supoñer un momento de inestabilidade nos poderes hexemónicos abríndose deste xeito unha fiestra para que a soberanía do pobo sexa conquistada.

A miúdo, a caída dun imperio non é máis que o nacemento doutro. Se cadra desta vez, con todo o aprendido, estamos antes a orixe dun novo orde no que as prioridades non as decidan uns poucos co becho da avaricia, senón que as dite a nosa señora Natureza.

21 Maio, 2025
Xuntanzas pequenas con grandes resultados

A dinamización cultural é unha tarefa pouco valorada. Os dinamizadores acostuman a dispor de poucos recursos pero sobre todo de pouco tempo, xa que a miúdo se considera unha tarefa para ser feita como ocio. Tamén require moito agarimo por parte dos organizadores, deben coñecer o recanto cultural que se pretende exercitar e vivir preto da poboación á que vai dirixido.

O reto definitivo, dende logo, é o de chegarlle a un grupo variado de persoas. Esta afirmación parece unha loucura. Na era da publicidade e os estudos de márketing semella lóxico determinar un público obxectivo e cinguirse a el. Esa é unha boa estratexia se o que se busca é simplemente chegar a un gran número de persoas, máis se o que se pretende é crear comunidade, é dicir, unha xuntanza na que se acolla unha diversidade de persoas establecendo un respecto mutuo e pasando un tempo agradable… Pois a cousa xa se complica.

Na maioría dos casos, observo que para acadar ese obxectivo recórrese á tradicional festa na que hai música e comida. A aposta parece asegurada. Todos comemos e todos desfrutamos da música como linguaxe universal humana. Porén, en canto me imaxino a escena, inmediatamente aparecen outros elemento que xa son moito menos inclusivos. O ruído e o alcohol deslízase nunha gran cantidade de eventos sociais. Continúa abraiándome a normalidade coa que se acepta que os nenos corran entre unha multitude ebria ou como se considera unha forma de socialización a de ficar de pé durante horas xunto a persoas coas que non podes conversar se non é a berros.

Escasean as xuntanzas nas que o alcohol está ausente ou nas que o ruído se limite a niveis aceptables para o dialogo repousado. O éxito dun encontro social a miúdo valórase segundo a cantidade de persoas que alí se amontoaron, sen darlle importancia algunha á calidade das relacións humanas que alí se estableceron. Ao igual que o laboral, trátase dun éxito máis que temos mal calibrado.

As comunidades non se forman en festivais nin en concertos multitudinarios. Poida que se expanda un dogma ou se estenda unha ideoloxía, pero esas dúas cousas non teñen nada que ver cunha comunidade. As relacións que merecen a pena son con frecuencia forxadas en espazos pequenos e de pouca importancia. Estou convencida de que as xuntanzas que precisa a nosa sociedade para restaurar os seus vínculos son aquelas que consisten nun pequeno número de persoas de diferentes idades e moi distintos modos de vida. Duran cortos períodos de tempo mais son celebradas con certa frecuencia.

A comida sempre se agradece pero o alcohol non debería estar sempre presente pois a demais de ser unha mala imaxe para os máis novos tamén se converteu para moitos na única maneira de abrirse ao mundo. A música é benvida porén non debe converter nun instrumento para ocultar o silencio. Todos experimentamos algún silencio incómodo durante unha conversa e se analizamos un pouco os nosos pensamentos e movementos durante ese instante decatarémonos de que a ausencia de ruído nos permitiu escoitar a nosa intuición e observar atentamente o comportamento da persoa que temos diante. Permítenos pensar dúas veces o que queremos dicir e fainos conscientes das nosas verborreas nerviosas. Os silencios incómodos poden dar lugar a situacións sociais ben interesantes que transformen as nosas dinámicas relacionais creando novos vínculos e con sorte comunidade.

Se o pensas, cantas veces conseguimos conectar xenuinamente cunha persoa nun entorno deseñado para a evasión?
Reaccións do Fediverso
30 Abril, 2025