 |
| Mural sobre as asasinadas 13 Rosas en Gandía. Foto de Francesc Fort para Commons.Wikimedia.org con lic. CC BY SA 4.0 |
AS MILICIANAS DE RIBADEO
As Milicianas foron aquelas mulleres que apoiaron e pelexaron no bando da democrática II República Española contra os golpistas franquistas. Foron mulleres desprezadas e moitas delas represaliadas polo xenocidio fascista tanto durante a Guerra Civil que comeza o 18 de xullo do 1936 como despois de declarado o final da guerra aquel sábado 1 de abril de 1939.
Aquel xenocidio da posguerra, nunca o poderán esquecer os familiares que sufriron as perdas de seres queridos, e que os nosos maiores nos contaron para que non permitamos que aquela masacre sexa repetida daquela maneira tan cruel, inhumana, brutal e desprezable.
Creo que durante a guerra o dano que se lle fai o inimigo que loita contra de ti, sempre é cruel e bárbaro, pero o bando que o infrinxe chámalle “patriotismo”. O peor da Guerra Civil Española non estivo na fronte, nas trincheiras, non, o peor da Guerra Civil foron as felonías da retagarda, denuncias feitas por veciños contra veciños. Eu estiven navegando con iugoslavos, e un electricista croata contábame barbaridades que ocorrían durante a súa guerra (1991-2001) e o peor non eran as accións de combate no fronte, senón as barbaridades cometidas na retagarda entre veciños de porta con porta.
O réxime fascista de Franco denigraba todo canto podía a imaxe da muller miliciana, tanto das que participaban na guerra empuñando un fusil, como das que estaban na retagarda axudando en mil tarefas humanitarias. A imaxe da muller para fascistas e falanxistas era unha exaltación da submisión, aquela idea de submisión que proviña dos exércitos ancestrais, o papel da muller tiña que ser simplemente “o repouso do guerreiro”. Cousa que nunca foi propiamente certa naqueles exércitos, pois aqueles guerreiros pelexaban de sol a sol durante días ou meses, e a muller era a compañeira do guerreiro, a que o coidaba entre os intervalos da guerra, a que o curaba das feridas, e a que o compracía tamén, pois eles amaban e querían ser amados para despexar a mente e poder seguir pelexando ao día seguinte.
Pero na Guerra Civil o desprezo fascista cara ás mulleres milicianas era obvio, había que atemorizar aos “roxos” con castigos exemplares cara as súas mulleres, humillar ás mulleres era humillar máis aos homes, aos fillos e a toda a familia. A brutalidade e a crueldade máxima era exercida tal cal o fixeran no seu día con “bruxas e meigas” o fato de cans inquisitoriais dos Torquemadas.
Menos mal que aquí en Ribadeo non as queimaban nunha estaca chantada no chan á saída do pobo para que non atufaran có cheiro que desprendían as fogueiras á poboación da vila amurallada. Quizais aquela estaca estivera chantada nalgún tempo entre a capela da Virxe od Camiño e a capela de San Lázaro, por aquelo de deixar unha esmola nos cepillos das ánimas do Purgatorio, lugar do infra-mundo hoxe en día abolido por un decreto do Papa Benedicto XVI. O que hai que ver e oír agora de vello!!, cando eu xa non cría en nada desde que tiña 13 anos, despois de ler “O Xudeu Errante” de Eugenio Sue, agora danme a razón de que non son de crer tantas paparruchadas.
Aquí en Ribadeo non houbo nunca fronte de guerra, pero había “roxos” que foron represaliados, fusilados e paseados por pseudo-tropas franquistas armadas que obraban con total impunidade. E por suposto, había milicianas de retagarda, mulleres “roxas” que non calaban os seus principios republicanos e democráticos nin debaixo da auga. Foron apresadas e levadas á cadea onde lles practicaban un “hábil interrogatorio” entre gritos espantosos e labazadas sen cuartel durante horas ou días, e logo remataba a crueldade no Pazo de Ibañez cun trasquilado brutal do pelo ao cero, para burlarse das “pelonas”, procurando facer o maior escarnio posible e se algún tixeirazo levantaba sanque no coiro, mellor que mellor.
As paredes da hoxe Casa do Concello poderían testemuñar as historias daquelas atrocidades que nos contaron os nosos maiores, daquelas torturas e palizas que inflixían “os patriotas” vencedores, despois dun discurso grandilocuente, ampuloso e afectado para xustificar un fallo de “culpable” decidido de antemán. Veciños crueis e sádicos, asasinos tamén si se terciaba o caso. Canto se rían, canto gozaban aqueles que desde a Praza do Campo contemplaban algunha daquelas escenas de maldade.
Temos a sorte de poder rescatar da documentación histórica os nomes daquelas mulleres ribadenses que padeceron prisión, e dalgunhas sabemos por oídas de boca en boca que sufriron todo tipo de vexacións. Mulleres das que non había dato incriminatorio algún, pero había veciños malditos e cobizosos que querían facer méritos aos ollos dos vencedores delatando maldades inexistentes. Aqueles verdugos esnaquizaban a beleza das mulleres roxas, dándolles labazadas sen cuartel, empurrándoas, espíndoas e gritándolles falsidades á cara para atemorizalas máis do que estaban. Deixábanas tiradas nunha cela, nunha habitación cerrada a cal e canto, se acaso cun vaso de auga, e facendo por si as súas necesidades; un pudrideiro de xente, tal cal explicaban as normas da Gestapo. Ó cabo de dous ou tres días eran letrinas andantes; estaban convertidas nun espectáculo noxento que nunca esquecerían. O medo quedoulles no corpo de por vida.
Pasaron pola cárcere de Ribadeo entre xullo de 1936 e abril de 1939, 525 homes e mulleres, incluso rapaces e rapazas menores de idade. Unha barbaridade de xente tendo en conta que Ribadeo tiña unha poboación de 2500 habitantes. Dos homes paseados e fusilados está a súa memoria gravada na Ruta dos Represaliados, e as trinta e catro mulleres das que temos relación foron: (1)
1) Aurora Puerta Zunquera (23 de agosto a 10 setembro 1936)
2) Pelva Díaz Trochez (23 agosto a 11 setembro 1936)
3) Amparo Bellón Fernández (24 agosto a 10 setembro 1936)
4) Encarnación Mosquera Álvarez (22 a 26 setembro 1936)
5) Josefa Rodríguez Loriz (29 a 31 outubro 1936)
6) Juana Fernández Fernández (7 marzo 1937)
7) Luciana González Álvarez (7 marzo 1937)
8) Estrella González Díaz (7 marzo 1937)
9) Dominica Álvarez Martínez (23 abril a 12 xuño 1937)
10) Esperanza Vázquez Lastra (23 abril a 12 xuño 1937)
11) Rosalía García Bravo (28 a 31 maio 1937)
12) Rosalía García Bravo (12 xuño a 14 marzo 1938)
13) Lucía López Méndez (22 a 23 xuño 1937)
14) Alicia Fernández Iglesia (9 a 23 agosto 1937)
15) Laura Fernández Iglesia (9 a 23 agosto 1937)
16) María Fernández Iglesia (9 a 15 agosto 1937)
17) Rosario Soliño Media (9 a 12 agosto 1937)
18) Ramona Nogueira Arves (9 a 11 agosto 1937)
19) Esther Alonso Rodríguez (9 a 23 agosto 1937)
20) Carmen Pérez Alonso (9 a 23 agosto 1937)
21) Rosa López Fernández (9 a 23 agosto 1937)
22) Elvira Fernández Méndez (9 a 23 agosto 1937)
23) Agustina Fernández Méndez (9 a 23 agosto 1937)
24) Rosa Montenegro Rodríguez (18 a 21 agosto 1937)
25) Rogelia Billa Velasco (19 setembro a 9 outubro 1937)
26) Josefa Díaz Gallo (17 a 18 xaneiro 1938)
29) Julia Lima Núñez (18 a 19 xaneiro 1938)
30) Encarnación Fernández Rodríguez (11 abril a 14 xullo 1938)
31) María Rivera (28 setembro a 8 novembro 1938)
32) Carmen Álvarez Fernández (30 decembro 1938 a 23 xaneiro 1939)
33) Luzdivina Martínez López (30 decembro 1938 a 5 xaneiro 1939)
34) Consuelo Lombardero (3 a 9 xaneiro 1939)
35) Luzdivina Martínez López (23 xaneiro 1939)
36) Selina Díaz Reigada (24 a 25 abril 1939)
Con todo o noso agarimo de ribadenses demócratas e solidarios, esperemos que NUNCA MÁIS tal barbarie volva acontecer, pero mentres vivamos non as esqueceremos xamais.
—
1 Miscelánea da antiga provincia de Mondoñedo, Xosé Isidro Villalba, Xunta de Galicia, 2021, p.101 a 140.↩