Dos dereitos sociais contemplados polo Ordeamento Xurídico que protexe o Estado de Dereito a través da Constitución de 1978 e os diferentes Estatutos de Autonomía, quédome o que aprendemos do Servizo Nacional de Saúde no Reino Unido. Curar e coidar, que dan orixe ao que máis tarde se chama Espazo Socio-Sanitario. A tal cuestión que garante o dereito á saúde, inclúo unha reflexión progresista. Os dereitos non poden ser mercadorías. Outra cuestión é a forma en que os pagamos e onde, na orde preferente, en tempos con recursos escasos, poñemos un gasto semellante.
Os mellores instrumentos utilizados na sanimetría seguen sendo o Mapa de Saúde e os Plans de Saúde. Ambos están baseados en datos reais, están suxeitos ao control parlamentario porque é unha xestión da que se precisa eficiencia e require modificacións axeitadas, pero sempre nunha premisa de asistencia integrada e integral aos cidadáns. Precisamente estes dereitos sociais son os que establecen as coordenadas reais da cidadanía.
O sistema integrado é aquel que inclúe desde a comunidade de servizos sociais, asistencia farmacéutica, coidados en centros de saúde e atención urxente e planificada en hospitais, e toda esa estrutura nunha rexión ou zona urbana, de ser unha gran cidade. Para determinar unha rexión, utilízanse os criterios históricos e de poboación e as chamadas curvas isócronas, que permiten establecer os tempos de acceso a cada un dos recursos que están integrados no sistema sanitario.
A conversión de toda a provincia de Lugo na mesma zona de saúde é un erro moi grave. Máis aínda se os servizos sociais non forman parte da mesma xestión “integrada”. A Mariña é un territorio-provincia de Mondoñedo, coa súa propia poboación e características xeográficas, sen comunicación por vía férrea entre a capital do sistema e o norte, que tamén debe incluír diferentes plans de saúde pola dinámica poboacional, a contaminación da industria do aluminio e a influencia do clima marítimo.
Os centros de saúde deben ter equipos de saúde. Moi en especial para resolver e non derivar. De cara aumentar a dispoñibilidade de tempo médico no proceso de diagnóstico e tratamento, para o cal é necesario redistribuír a asistencia entre farmacias e enfermería, pero conectando toda a actividade, dos protocolos de actuación ata a investigación epidemiolóxica, cos hospitais.
A información e participación de usuarios e traballadores do sistema representa un procedemento útil, democrático e enriquecedor para a toma de decisións. Especialmente tendo en conta que o SERGAS coas súas plantillas e instalacións convértese no núcleo principal de nichos de riqueza e emprego público.