Un artigo en Facendo Camiño (o blog de Iván Rodríguez Lombardero) lévame a lembrar algo semellante, moito menos elaborado e moito menos extenso, sobre As Catedrais, que fixera no blog hai xa tempo.
Non me refiro ó parágrafo “O Plan Especial (de agora en diante, PEC) da unha sorpresa de novo
na p.16, punto 5.1.1. cando di claramente que os visitantes, en
determinadas épocas do ano ‘superan ampliamente a capacidade ecolóxica’,
que cada vez hai menos terreo para hábitats naturais e máis plantas
invasivas, cunha zona de intensa acción humana… o que redunda na
calidade da oferta turística do propio concello” publicado en decembro en ‘Perigos nas Catedrais‘, nin á testemuña de ‘Unha volta polas catedrais‘, nin tampouco á evidencia de que os números previstos pola Xunto son papel mollado (‘Tódolos días, agás un‘) ou que o descontrol é algo evidente (‘Habitudes‘, ‘Domingo nas Catedrais‘), senón máis ben ás cousas sobre o deterioro debido ás cantidades de xente (Tres fotos das Catedrais), Mirando os números das Catedrais ou ‘Os turistas poden, os de Ribadeo non‘, precedidos de advertencias sobre os tres niveis de impacto contemplados para o cálculo de visitantes.
Agora, Facendo camiño fai unha lectura detida sobre os cálculos que levaron ó número máxico e incumprido de visitantes, e recomendo a súa lectura. Non, non explica que se caigan pedras, proceso natural incrementado despois dunha época de chuvia nunha zona agredida de diversos xeitos, pero si da unha boa idea da liviandade do tratamento xeral que se ten dado ás Catedrais.
Por certo, hai outro artigo do blog, ‘Cando as as barbas do teu viciño…‘ que tampouco viría mal repasar, despois de constatar que trans un primeiro momento vanse superpoñendo capas de discusión que sepultan a morte debaixo dunha ‘causa inicial’.
Noutra orde de cousas, despois dun primeiro momento de mangaconombro, hoxe a conselleira xa dixo pola radio que non era responsabilidade súa… e que era un proceso natural en todo o Cantábrico. coido que en ambas cousas se equivocaba: nunha, por incumbencia contractual, se non legal directamente, e noutra, porque se As Catedrais fora igual que todo o Cantábrico, non habería unha soa praia das Catedrais, senón múltiples…
—
O artigo de Facendo Camiño:
Revisión crítica do estudo da capacidade de acollida do MN As Catedrais.
O estudo da capacidade
de acollida do Monumento Natural de As Catedrais, contido no Anexo
III do Decreto polo que se amproba o seu Plan de Conservación, é a
base que sustenta a limitación do acceso á praia en 4.812
persoas/día. O estudo, criticado xa polo xeógrafo Vidal Romaní en
datas precedentes, contén un bo número de incongruencias que deben
levar a desbotar a súa validez a eses efectos. Preténdese neste
artigo analizalo co detemento preciso.
O estudo baséase na
proposta de Cifuentes (1992) para espazos protexidos de
Latinoamérica, modificada por Gómez-Limón García, J. y García
Ventura, D. (2014) para adaptala ás singularidades de diferentes
parques nacionais do territorio español. Trata de establecer un
límite ó número de persoas que pode visitar un espazo sen
prexudicar de xeito significativo o mesmo e mantendo unha experiencia
turística de calidade.
O método diferencia a
capacidade de acollida física
(CAF) que ven a indicar a xente que colle no espazo da
capacidade de acollida ecolóxica (CAE) que serve para limitar
esa cantidade en función do impacto no ecosistema.
Capacidade
de Acollida Física
A CAF calcúlase
multiplicando as personas que collen na superficie do Monumento polas
quendas que poden entrar nel nun día. Calcúlase a xente que colle
medindo a superficie media do areal (estímase unha superficie media
en marea baixa de 50.000 m2) e nas zonas visitables da zona superior
(sendeiros internos do Monumento Natural (2.000 m2),
restaurante (2.200 m2), aparcadoiro (1.750 m2)
e merendeiro (1.700 m2). A superficie total visitable suma
57.600 m2.
Obsérvase que o
estudo suma a superficie fóra da praia á do areal, cando a
limitación de acceso está a aplicarse só para o areal.
Para
definir o espazo que precisa cada persoa téñense en conta 3
posibilidades: un criterio de uso intensivo (5 m2/visitante),
medio (10 m2/visitante) ou baixo (25 m2/visitante).
Un espazo protexido de pequena dimensión e un enorme atractivo
natural debera optarse polo estándar máis baixo (aínda que ter
unha persoa a 5 metros de distancia todo o tempo tampouco semella ser
un uso baixo).
O estudo opta,
sen máis xustificación, por un criterio de uso medio. Obtemos dese
xeito un dato de partida de 5.000 persoas na praia e 700 fóra dela,
un total de 5.700 persoas simultáneamente no Monumento Natural.
A continuación o estudo calcula
cantas quendas de visita collen no monumento, para o que divide as
horas nas que a praia é visitable (estima 4 horas diarias) polo
tempo necesario para visitala (estima 1,5 horas). Para a zona
superior establécese unha dispoñibilidade de 12 horas e tamén 1,5
horas por visita a esta zona). O resultado son 2,66 quendas de visita
á praia e 8 quendas de visita á zona superior.
Multiplicando a xente
que colle simultáneamente polo número de quendas o autor obtén
unha CAF de 19.420 visitantes diarios (13.300 na praia e 6.120 fóra
dela).
De terse
empregado o criterio de ocupación baixa, o resultado sería de 7.768
persoas, delas 5.320 na praia.
Capacidade de
acollida ecolóxica (CAE)
A CAE tenta de
determinar o número máximo de persoas por encima do cal comezan a
aparecer impactos críticos e/o irreversibles ca dinámica natural
dos ecosistemas non pode restaurar, tendo en conta aspectos como a
resiliencia dos sistemas afectados ou limiar de cambio aceptable
(LCA).
A calquera persoa
mínimamente formada no eido ambiental non se lle escapará a
complexidade da valoración apriorística da resposta dun ecosistema
á acción humana: calquera modelo que pretenda facelo suporá unha
enorme simplificación. Neste caso a capacidade de acollida ecolóxica
estímase multiplicando a capacidade física antes calculada por
coeficientes redutores en forma de porcentaxes -os factores de
correción- que consideran, din as autoras, variables físicas,
ambientais, biolóxicas e de manexo.
Os factores empregados
para identificar aqueles impactos críticos que poidan supoñer
restriccións totais ou parciais do uso público, así como plantexar
medidas correctoras naqueles casos nos que os impactos sexan
moderados e/ou reversibles, son os seguintes:
-
a) Factor de erosividade (FCero)
Estima a proporción da
superficie do monumento natural que presenta riscos de erosión en
función da pendente e do comportamento das visitantes. Considera que
pendentes por baixo do 10% presentan risco 0, entre 10 e 20 risco 1 e
superior a 20 risco 1,5, polo que multiplica eses valores pola
proporción de superficie neses intervalos de pendente obtendo un
coeficiente de 0,66. Este valor mutiplícase pola CAF reducindo o seu
valor a un 66% do orixinal.
O cálculo do factor
non está descrito nin xustificado axeitadamente no documento. Fálase
de diferentes tipos de substrato que non son tidos en conta.
Desbótase a erosión nas zonas de baixa pendente cando é
precisamente nestas zonas sobre os cantís onde máis erosión
aparece. Dáse o máximo valor ás fortes pendentes cando son
rochosas e nelas non hai circulación de visitantes. En definitiva,
substitúen a erosividade pola pendente do terreo.
-
b) Factor de marea (Fcmar) (só de aplicación na
zona do areal)
A influencia da marea
considérase como limitante do espazo na praia, considerándose no
cálculo só as épocas de elevada demanda (Semana Santa e verán).
Enténdese que hai 8 horas non aproveitables cada día das -segundo
Meteogalicia- 14,03 horas de luz medias, obténdose unha proporción
de tempo aproveitable do 0,43.
Lonxe de ser un
factor ecolóxico, trátase dun axuste da superficie antes calculada
para a marea baixa, reducindo a extensión media durante o horario de visitas a unha cifra inferior á metade do máximo.
-
c) Factor de precipitación (FCpre)
A precipitación
considérase un factor nos casos en que a choiva é superior a 4mm
diarios. A proporción de días sen eses niveis de precipitación na
estación da escola Pedro Murias nos días de Semana Santa e verán,
é de 0,87.
Non é tampouco un
criterio ecolóxico senón un condicionante turístico.
-
d) Factor de superficie disponible (Fcsup) (só
para a parte superior do Monumento)
Estímase para axustar
a superficie efectiva á visitable, mediante un cociente entre a
extensión das zonas de acceso público e a superficie total do
Monumento fóra do areal. Ten un valor de 0,79.
Coeficiente
redundante, dado que a superficie empregada nos cálculos excluía xa
a zona non visitable.
-
e) Factor de vegetación (FCvex)
As autoras recoñecen a
degradación actual da vexetación, pero entenden que unha vez
implementado o Plan de Conservación os efectos non serán
significativos sobre a vexetación protexida, e consideran que
tampouco o serán sobre a que non o está. Non se calcula coeficiente
reductor debido á vulnerabilidade da vexetación ó pisoteo, o que
supón na práctica un coeficiente de 1 (ausencia de
vulnerabilidade).
Sorprende que no
mesmo apartado se comece admitindo un impacto actual importante e
se remate coa insignificacia do mesmo. Enténdese polas autoras que
grazas a unhas pasarelas que non existen non haberá pisoteo e
tampouco impacto.
-
f) Factor de fauna (FCfau)
Análogamente ó caso
da vexetación, enténdese que non é significativo o impacto sobre a
fauna, polo que se aplica un coeficiente de 1.
Sorprende o
desprezo das responsables do estudo pola análise da degradación da
vexetación e da fauna nun espazo protexido tamén polos seus valores
ecolóxicos e non só xeolóxicos, e sometido á maior presencia de
visitantes de toda Galicia.
-
g) Factor de impactos derivados del comportamiento de las
personas visitantes (FCvis)
Remata a lista de
coeficientes empregados cun factor que valora a proporción de “días
de non aplicación de limitacións pola escasa afluencia” (todo ano
excepto Semana Santa máis 3 meses no verán) fronte ó total de
días, obténdose unha proporción de 0,72.
Trátase dun
coeficiente que propón unha redución da cantidade diaria de
visitantes proporcional ós días sen limitación no ano. É
dicir, que se a limitación de acceso fóse aplicada todos os días o
coeficiente sería 0 e non podería pasar ninguén ó Monumento Natural.
Finalmente, a CAE estímase
multiplicando ós valores iniciais de Capacidade de Acollida Física
por estes coeficientes, excluíndo -de acordo co texto- para a zona
do areal os de “erosión” e “superficie” e para a zona superior o
“coeficiente de marea”.
Dese xeito, para a zona
do areal obtéñense, para o criterio de ocupación medio finalmente
adoptado:
CAE areal = 13.300 visitantes/día x
(0,43 x 0,87 x 0,72) = 13.300 x 0,21 = 2.792 visitantes/día
CAE zona superior =
6.120 visitantes/día x (0,66 x 0,43 x 0,87 x 0,72) = 6.120 x 0,33
= 2.020 visitantes/día
A suma desas cantidades
é a que da o total de 4.812 persoas diarias que está a aplicarse na
actualidade.
Conclusións
-
Sorprende
saber que o modelo empregado pola Consellería establece un máximo de 2.792
visitantes diarias para a praia, admitíndose as restantes 2.020
visitantes no resto do espazo protexido. Porén, na actualidade a suma total está a empregarse como límite para o acceso ó
areal, non estando implementada 3
anos despois limitación alguna ó respecto da zona superior. -
Sorprende
tamén que eses valores sexan produto dun erro, xa que a multiplicación
dos tres coeficientes de aplicación á praia dá 0,27 e non 0,21. O
0,21 xorde de multiplicar ese 0,27 polo coeficiente de
superficie 0,79, é dicir, débese a ter aplicado ó areal un coeficiente que o propio texto di que é de
aplicación só na zona superior. De aplicarse o valor correcto de 0,27, a
capacidade de carga resultante para a praia sería de 3.591 persoas
diarias. -
Finalmente,
de aplicarse un criterio que priorice a conservación como é “de lei”
nun espazo protexido habería que optar polo criterio de ocupación
baixo, é dicir, polo CAF de 5.320 para a praia e 2.448 para o resto
do Monumento Natural. Nese caso os valores obtidos para a Capacidade
de Acollida Ecolóxica serían: CAE praia =
5.320 x 0,27 = 1436 visitantes/día, e CAE zona superior = 2448 x
0,33 = 800 visitantes/día* -
En todo caso, a
realidade é que os coeficientes de erosión, de superficie e de
comportamento dos visitantes empregados, como pode deducirse deste
somero análise, carecen de calquera rigor, servindo únicamente
para reducir o valor físico inicialmente calculado a unha cifra que
se considerou aceptable. Deben ser substituídos por unha análise
rigorosa da capacidade de acollida e resiliencia dos ecosistemas
presentes no Monumento Natural.
* De aquí xorde
probablemente a cifra que propón Vidal Romaní para o acceso ós
cantís.
NOTA FINAL: En definitiva, estes
números non teñen en conta consideración ecolóxica algunha e non
se poden considerar máis ca un axuste arbitrario dunha CAF arbitraria, e en nengún caso unha
avaliación da Capacidade de Acollida Ecolóxica, xa que a ese
respecto nin se analiza a degradación dos ecosistemas, nin a
resiliencia das formacións, nin se aplicaron estudos sobre impactos
do recreo na vexetación ou na fauna realizados noutras contornas
similares a este espazo.