Ferrados de Luz

Categoría: relaciones sociales

  • Como se traballa en equipo cando o teu cerebro funciona “ao revés”

    Como se traballa en equipo cando o teu cerebro funciona “ao revés”

    Razoar non é un proceso único. Cada persoa procesa a información de forma diferente aínda que o tipo de pensamento se pode clasificar en dous grandes grupos. O pensamento top-down que o manexa arredor do 90% da poboación, e o bottom-up que o posuímos arredor do 10%. Estas formas de cavilar non son aprendidas nin poden ser modificadas ao longo da vida, trátase dunha característica neurobiolóxica coa que vivimos e desenvolvemos o noso día a día, o noso traballo tamén.

    Que significa top-down e bottom-up?

    A estadística di que a maioría das persoas que están a ler este artigo, á hora de enfrontarse a un novo proxecto, collen unha idea xeral e fican valorando as xeneralidades durante un tempo antes de pasar a definir as partes e finalmente os detalles. Primeiro ven unha paisaxe de verán, logo ven a praia, o mar e a masa de turistas, para finalmente fixarse nos nenos que constrúen castelos con algas e cunchas para as portas e ventás, na muller que le un libro de Isabel Allende baixo a protección dunha pamela e no home que toma o sol cuberto en crema protectora e aderezado de area. Este proceso no que se observan as xeneralidades e logo vaise un achegando aos detalles é o procesamento top-down (de arriba a abaixo).

    Cando o primeiro que ves nunha paisaxe é o estampado floral do traxe de baño dun paseante, a pelota bicolor de praia dunha nena que está a xogar ou o dinámico movemento das polas dunha palmeira movida pola brisa marítima, daquela estamos a falar dun pensamento bottom-down (de abaixo a arriba). Tras detectar estes detalles, o seguinte paso é atopar o patrón común entre eles, neste caso, a praia, para logo definilo todo en termos xerais como unha paisaxe de verán.

    Ningún destes procesamentos é mellor que o outro. Ámbolos dous son necesarios e combinados é a mellor forma de nos achegar á realidade pois cada un ten os seus fallos e as súas virtudes. A pesar de que un sexa menos común que o outro, é importante combinalos, polo que aprender a comunicarse efectivamente entre persoas de pensamentos diferentes é indispensable. De pouco serve que teñan a mesma opinión se non acadan o entendemento mutuo necesario para crear en colaboración.

    Sempre estou a dar a chapa co cambio ecosocial e procuro que o que digo vaia acompañado dos meus actos. Iso inclúe que, a pesar da miña tendencia introvertida e solitaria, fago un gran esforzo por vincularme con outras persoas para levar adiante proxectos interesantes. Coido que a única forma de facerlle fronte ao capitalismo e crear unha vía alternativa para a vida nesta terra, pasa polo asociacionismo e a colectivización o que require de traballo en equipo.

    Aos sete anos comecei a xogar ao fútbol e formei parte dun equipo durante moito tempo. Esa experiencia ensinoume que se non se sincronizan os obxectivos de todos os membros, se non se planea unha ruta en común, o máis probable é que o fracaso se presente antes ou despois. Mais, como se consegue esa sincronización se unha pensa “ao revés”, cun procesamento bottom-up?

    Na universidade tocoume participar en traballos de grupo nos que me fixeron experimentar ese abismo existente entre o meu mundo interior e as imaxes mentais dos demais. Cando eu estaba a pensar na árbore, eles só vían o bosque. Cando me perdía nas ramificacións dunha arteria, falaban de sistemas arteriais. Cando se discutían as xeneralidades dun proxecto, non podía máis que pensar en todas e cada unha das súas partes.

    Cheguei á conclusión de que precisaba facer moito traballo extra para eu poder chegar ao nivel dos demais. A miña imposibilidade de partir da idea xeral e chegar aos detalles a través dun desenvolvemento paulatino da premisa inicial empurroume a unha solución pouco sostible no que á miña saúde mental se refire. Inconsciente, daquela, desta diferenza de procesamentos, comecei a empregar un sistema no que escalaba a pirámide partindo dos detalles e empregando patróns que me levasen á idea xeral da que estaban a falar, para logo poder acompañar ao resto do grupo no desenvolvemento habitual dos traballos. Deste xeito, percorría o camiño dúas veces para disimular a miña falta de sincronía. O que non sabía era que os patróns e detalles que eu recollera e analizara convertíanse nos perfectos raís para que o tren non descarrilase e puidésemos chegar ao noso destino a salvo e a tempo.

    A día de hoxe continúo a sufrir as consecuencias de razoar de maneira distinta. Algúns días, semello parva e incapaz de comprender. Outros, parezo demasiado pedante, melindrosa e remirada. Todo na procura desa sincronía facendo un intento de establecer esa conexión co resto do grupo e conseguir chegar “ao seu nivel”.

    Teño traballado con facilidade xunto persoas que posúen un pensamento top-down, que pensan nesa idea xeral e pouco a pouco vanlle buscando forma e colocando os detalles. Nestes casos soe ser que comprenden a miña diferenza e a valoran, e así apoiámonos uns nos outros para tomar decisións segundo as capacidades de cada quen. As discusións que para moitos se consideran nimiedades son aceptadas como un paso máis para o entendemento mutuo, porque os grandes proxectos nunca foron feitos por unha única cabeza.

    No entanto, a sociedade capitalista rexeita a diversidade e incluso as persoas máis concienciadas a miúdo son incapaces de comprender estas diferezas invisibles. Cando colaboro con só unha persoa máis tómome a liberdade de explicarlle a situación: a complexidade das conversas, a paciencia, as sensibilidades… Mais cando o grupo aumenta e xa falamos de cinco ou seis persoas, non me atrevo a facer o mesmo por temor a que se vexa como un reclamo de atención.

    Sei que isto é algo no que debo traballar, porén tamén é algo no que o 90% dos seres pensantes precisan considerar pois a única forma de romper coa homoxeneización cultural é permitindo que de cando en cando haxa un axente discordante dicindo algo que non ven a conto no momento menos apropiado. Mais se non se está preparado para tomar a contribución destes axentes como algo relevante e útil, e só se ve como unha interrupción molesta no proceso de estandarización do pensamento, continuaremos nesta deriva anticreativa que está a sufrir o ser humano.

    A miúdo escoito falar de inclusión pero o concepto enténdese como permitir que as minorías ocupen un lugar entre a normatividade. Porén esquecen que se non se lles fai espazo, se o único que se lles ofrece é o mesmo tipo de asento “normal” a inclusión será só unha falacia. As dinámicas deben modificarse para que o que agora se experimenta como unha discapacidade, se poida vivir como unha forma de expresión. Encaixar en cubículos deseñados para outros é precisamente o que levamos facendo toda a vida. Que agora se nos garde expresamente un cubículo para nós non soluciona moito. O que precisan as minorías é que nos desfagamos dos cubículos e comprendamos que a estandarización do individuo é un ataque á nosa humanidade. Ademais, eu prefiro conversar de pé e poder moverme con liberdade.

    Reaccións do Fediverso
  • Faláronche teu pai e túa nai de bullying? E ti, como vas ter esa conversa?

    Faláronche teu pai e túa nai de bullying? E ti, como vas ter esa conversa?

    Cando estaba en segundo de infantil perdín a miña primeira amiga por mor dun accidente de tráfico. Aínda hoxe me lembro dela. Se cadra, tendo nada máis que catro anos, o común sería esquecer ou polo menos superar o asunto mais para min foi especialmente importante xa que non conseguín facer outras amizades ata o instituto. Exacto, uns oito anos cheos de incomprensión, soidade e abusos de todo tipo.

    Era unha nena bastante “especial” polo que sen axuda dos adultos érame imposible resolver o problema. Agora, tras moita terapia e reflexión sobre o tema, cheguei a comprender canto me afectaron aqueles anos no meu desenvolvemento vital posterior. Non vou negar que hai outros factores involucrados pero hoxe quero tratar este tema.

    O acoso e abuso no recinto escolar son violencias moito máis frecuentes do que calquera desexaría recoñecer. Ás veces ocorre entre o alumnado e outras chega dirixido dende o profesorado. En todo caso pode destruír a confianza e a autoestima de quen aínda está comezando a debuxar as bases da súa persoa. E con todo, non se consegue mitigar o problema, deixándoo evolucionar ata a adolescencia, momento no que se ve favorecido polo acceso ás redes sociais da xuventude.

    Tal e como as noticias do último mes nos contaron, trátase dunha problemática que empurra a crianzas e adolescentes a tomar decisións irrevogables acurtando o que debería ser unha longa e frutuosa vida. Por este motivo é preciso desenvolver ferramentas que nos permita abordala o antes posible.

    Cando intentamos tratar asuntos tan delicados durante o período infantil atopámonos desprovistos de vocabulario ou metáforas que nos permita crear unha vía de comunicación coa cativada. Moitas crianzas carecen con frecuencia de métodos cos que transmitir as súas vivencias e incluso non as saben identificar como acoso ou abuso. Como escritora e fiadora de contos pareceume que a mellor maneira de fomentar esas conversas é a de compartir o momento máxico das historias.

    Este último ano estiven traballando con Andrea Lombardía para transformar un dos meus poemas nun libro ilustrado que axudará tanto a nenos e nenas como a persoas adultas na difícil tarefa de falar sobre o acoso escolar (ou doutros tipos) e da impronta que este deixa atrás. Non agochamos a tristeza e a confusión. Non negamos a desconfianza ou evitación patolóxicas. E tampouco esquecemos mencionar o talento e capacidades que moitas veces se agochan no máis profundo das vítimas de abusos. Escribindo este conto procurei ofrecer unha guía emocional coa que explorar os sentimentos dos máis pequenos sen empregar palabras grandes.

    A imaxe está dividida en tres. Son tres momentos diferentes da creación dunha mesma imaxe. O boceto a lapis, o colereado e o perfilado. Hai unha nena mirando como come un paxaro negro dunha cunca de papas. O paxaro leva unha venda nunha á e ao fondo vese unha vela e algúns libros.

    Facendo terapia decateime de que, durante moitos anos, normalizara a tristeza e o medo como emocións da vida diaria, mesmo do minuto a minuto. Debía “adaptarme” ao grupo, “ignorar” aos abusóns e sacar un sorriso porque unha nena de catro, cinco, oito, dez anos, non ten nada de que preocuparse. Tras algún intento errado de comunicar o meu desconforto, nunha sociedade que pensa que “aos nenos hai que deixalos, que esas son cousas de cativos”, non volvín a mencionar o tema. Co tempo o meu comportamento era máis cerrado e evitativo, pero sen as preguntas adecuadas, ninguén sacaba outra conclusión que a dunha actitude pasiva ou desafiante.

    As vítimas de acoso son a miúdo castigadas con tanta frecuencia como o son os abusóns. Por iso é habitual que teman confesar o ocorrido, porque non confían en que a súa versión vaia ser crida. Se cadra, un conto non semella moita cousa, un agasallo máis de tantos que reciben. Ou poida que despois de lelo falen sobre o que lle pasou a Pomba aquel día que se encerrou no faiado, do porque está tan triste agochada nun recanto. E logo recuperen a confianza porque lembran que eles e elas tamén levan a primavera no peito.

    E se quen o le é un neno ou nena que acosa a outros, poida que finalmente comprendan como se senten aqueles dos que abusa e atope en Vida e no gato Mandarino a maneira de actuar para solucionar o seu erro.

    Pomba, a que non era é un proxecto feito porque si, sen pensar en beneficios, pois aínda conseguindo as metas do crowfunding non dará para mais que cubrir os custos. O meu compañeiro de vida, o meu gato particular, confiou na miña visión para este poema sen comprender como era posible transformalo en un conto ilustrado. Andrea Lombardía, sabendo que ía ser un reto, aceptou o traballo e esforzouse máis do que se lle podía pedir porque comprendeu rapidamente a importancia do que eu desexaba crear. Agora cruzaremos os dedos e rezarémoslle ao Deus de Goteo para que as contribucións chovan como o fai nun bo inverno.

  • Dos 17 aos 85 anos, o solarpunk ten acollida

    Dos 17 aos 85 anos, o solarpunk ten acollida

    Cando lle propuxemos aos coñecidos de amarinha.gal falarmos sobre solarpunk a reacción foi bastante homoxénea: “Solarqué?” No Fediverso e noutros nichos do internert, o solarpunk é coñecido, é venerado como unha fonte de esperanza e inspiración. Pola contra, no mundo cotián dun pobo costeiro do norte lucense, o termo solarpunk, aínda que teña preto de vinte anos, parece acabado de inventar.

    O pasado venres 31 de outubro fixemos outra das nosas xuntanzas mensuais na biblioteca municipal de Ribadeo. Desta vez o peso recaeu sobre os asistentes quen foron partícipes dun taller de reflexión e creación de futuros optimistas.

    As preguntas xurdían incluso despois de escoitar a definición

    Que necesidade hai do solarpunk? 
    É tan só un xénero artístico máis? 
    Que relación ten co mundo real?

    Vivimos nun contexto cheo de ansiedade, pola crise climático-ecolóxica e polos conflitos bélicos que aparecen como setas no outono. O sistema capitalista facilítanos caer na desesperación pois tornámonos moito máis manexables cando, como nos lembrou Antonio Gregorio durante a xuntaza, na nosa cabeza se escoitan ecos de Margaret Tatcher dicindo “there is no alternative” (non hai alternativa). Pois non, as alternativas hainas e delas se falou.

    Que necesidade hai do solarpunk?

    Un pobo no que traballan en colectivo montando paneles solares nun edificio e preparando o xantar con tecnoloxía low-tech
    https://storyseedlibrary.org/art/dustin-jacobus-low-tech-journal-potlach/

    A corrente que nos arrastra trata de levarnos a un futuro de dominación xerarquizado ao estilo feudal e encorchetado polos avances tecnolóxicos enfocados no control do individuo. O benestar non se contempla se non é para a elite fomentando así un ambiente de competición agresivo e violento. Non é evidente, daquela, a necesidade do solarpunk?

    Precisamos un discurso diferente que lle faga fronte a esa distopía autoimposta, que rete o imaxinario creado polos gurús tecnolóxicos, os tecnobros ou os emprendedores capitalistas que nacen cunha mina de diamantes debaixo do brazo. O solarpunk é un movemento que nos permite crear en colectivo a imaxe dunha nova sociedade que nos inspire a procurar un cambio positivo para todos. É, pois, unha alternativa á idea do fado distópico do cal nos queren convecer co fin de crear indefensión ante os abusos de poder que desexan normalizar.

    No presente determinamos a dirección do futuro a través das nosas esperanzas e expectativas. O camiño que tomamos só se debuxa cando coñecemos o destino ao que desexamos chegar. Para poder construír un proxecto novo precisamos debuxar o esbozo que nos servirá de guía, do contrario arriscámonos a deambular sen sentido vulnerables aos degoiros dos avarentos.

    É tan só un xénero artístico máis?

    Non, é un movemento que pola capacidade de influencia que posúe deixa de ser un xénero artístico para converterse nun axente transformador. Coa transmisión do solarpunk podemos inspirar, ofrecer esperanza, despertar conciencias e iniciar procesos sociais que rematen en tomas de decisión políticas.

    A arte nunca é tan só entretemento, sempre leva consigo un efecto social e neste caso falamos dun tipo de arte que como finalidade última ten a pretensión de mobilizar. De feito faino xuntando persoas de todas as idades xa que a temática non se ve afectada por un tipo de emoción asociada a unha etapa particular da vida, nin sequera se restrinxe a unha problemática social concreta, abarca con gran sensibilidade a totalidade da condición humana, pois sen esta visión holística, o movemento non podería crear un futuro sustentable e agradable para todos.

    Que relación ten co mundo real?

    Non é pouco frecuente que se interprete a idea de un mundo sustentable tal que o proposto polas ecotopías como unha simple ficción. Unha especie de momento inspirado no que a imaxinación esaxera as posibilidades. Moi ao contrario, o solarpunk pretende aterrar na realidade aquilo que levamos décadas contemplando e que, no entanto, non chega a entrar nos debates predominantes.

    Autor: Taylor Seamount
    CC BY-SA 4.0 https://storyseedlibrary.org/es/art/lino-zeddies-cologne-2048/

    Trátase de ofrecerlle un lugar ás preocupacións reais que a poboación, as súas necesidades ou as solucións suxeridas dende a base. O progreso tende a ser entendido como algo ditado pola clase dirixente quen se asume sabe mellor que ninguén o que precisan os seus cidadáns, mais sabemos que sen escoita activa as intervencións acostuman a tratarse dunha combinación de accións políticas que responden máis aos intereses dun partido que ao dos seus votantes. O solarpunk precisamente trata de solucionar iso, a través dunha expresión artística dálle voz ao pobo ao tempo que pon sobre a mesa solucións ignoradas a pesar da súa viabilidade.

    Áreas a cambiar, aquilo que protexemos e
    o coñecemento que transmitimos

    Como vos contaba antes, o taller do pasado venres recaeu na creatividade dos presentes. Como primeiro exercicio proposto (e único realizado pola abundante participación e a consecuente falta de tempo) suxerín explorar tres preguntas que me axudan a cuestionarme a sociedade actual cunha visión construtiva. Anímovos a que as respondades vós mesmo, e se é en compaña, aínda mellor.

    • Cales son as áreas que desexamos cambiar?
    • Que desexamos protexer?
    • Que coñecemento desexamos transmitir?

    Non pensedes que estas preguntas son escollidas ao azar. Cavileinas un bo pedazo. Non quería que a discusión se centrase na queixa, costume moi arraigada no capitalismo ou no cristianismo e que nos come por dentro sen permitirnos avanzar. Tampouco podemos falar do futuro que desexamos sen criticar o presente dalgún xeito, por iso pensei en “áreas que desexamos cambiar” xa que ao tratarse de áreas afastámonos da indignación persoal e achegámonos máis á colectiva.

    Considerei importante reflexionar sobre o que “desexamos protexer” porque acostumados a un sistema estractivista é fácil esquecer aquilo que é importante e merece ser conservado para sacrificalo sen escrúpulos ante a posibilidade dun novo luxo innecesario. Centrar a conversa na base que sustenta ao ser humano e á vida en xeral é a forma de que se tome a crise climática e ecolóxica en serio.

    A última pregunta, “que coñecemento desexamos transmitir”, fai referencia ao caos informativo no que vivimos, á perda de sabedoría que sufriu a humanidade debido ao colonialismo e á discriminación do coñecemento segundo este sirva ou non ao capitalismo. Recapacitar sobre a repercusión que terá aquilo que lle ensinamos aos máis novos, daquilo que deixamos plasmado en papel ou o que compartimos en masa.

    Os produtos da escoita activa

    Ao final deste artigo comparto convosco as achegas que fixeron os e as participantes do obradoiro. A maior parte delas abriron conversas que cruzaron a mesa intercambiando perspectivas que ían dende a visión dun rapaz de 17 anos á experiencia dunha muller de 85 anos, e por suposto, moitas outras entre medias. O respecto e o interese xenuíno pola opinión allea foi o ingrediente estrela xerando un ambiente cómodo para contribuír á actividade.

    Nun estilo similar a o dos nenos, vese debuxado un barrio axardinado con columpios e paseos cheos de flores. Na parte frontal hai pequenos e maiores xogando.
    https://storyseedlibrary.org/art/oh-shoot-i-arted-communal-rock-painting/

    Despois de algo máis dunha hora intercambiando ideas fixemos un repaso coa intención de concretar as solucións. Para iso empreguei unha listaxe persoal que preparei como exemplo e na que tratei de incluír todas as necesidades básicas do ser humano así como as súas diferenzas. Fíxeno inspirada no plantexamento que Ecoloxistas en Acción empregou para o material didáctico que desenvolveron no último ano baixo o nome de “Nova Cultura da Terra”.

    Os sete puntos que me escollín para crear un futuro optimista ao estilo solarpunk son os seguintes:

    1. Consumo de enerxía eficiente segundo as necesidades básicas da poboación
    2. Protección da auga: subterránea, ríos, océanos, dereito a auga
    3. Un deseño territorial que acompaña os límites ecosistémicos
    4. Dereitos básicos asegurados a través dunha distribución igualitaria dos recursos (limitados) do planeta
    5. Diversidade como fortalecemento (social e de especies)
    6. Espiritualidade enfocada nunha relación de equilibrio co resto da natureza
    7. Educación emocional e comunicativa como pila dunha política de convivencia respectuosa

    Ao afondar neste punto cada persoa sairá con solucións diferentes que se poden compatibilizar. Como vos adiantara, a continuación está a listaxe de propostas que se fixeron durante o taller. Veredes como os últimos dous puntos da miña listaxe son os que reciben máis atención. Irónicamente, na era do avance tecnolóxico o último que semella que precisamos é máis tecnoloxía. Pola contra, a maior parte dos retos que enfrontamos gravitan ao redor do vínculo humano coa natureza e consigo mesmo.

    Un paseo xunto a un río e preto dun edificio de dúas plantas e ducias de metros de longo. Todo o terreo entre o río e o edificio está cuberto de plantas e animais. O camiño e os bancos están cheos de xente, uns descansando e outros socializando
    https://storyseedlibrary.org/art/dustin-jacobus-water-street/

    Espero que non vos deteñades só na lectura destas ideas senón que as tratedes de colocar en cada un dos puntos e incluso engadades as vosas propias. Incido novamente en que o podedes facer mellor en compaña, durante unha clase ou cos socios do voso colectivo favorito. Canto maís falemos das posibilidades que ofrece o futuro e nos deixemos de fatalismos, máis preto estaremos de poder dar ese cambio que desexamos, precisamo, e sobre todo, podemos levar a cabo.

    • Creación diversa e local de roupa ou música, por poñer un exemplo de produto artístico. Dar valor ao arte como propósito.
    • Prestarlle máis atención ás persoas maiores (avós e avoas) como ás novas xeracións.
    • Reducir o ruído ambiental que acompaña a todo tipo de celebracións e actividades.
    • Cambiar a visión sobre os coidados, velos máis como unha oportunidade e algo do que aprender. Non só na familia ou lugares específicos, estender os coidados a todos os ámbitos da vida en sociedade.
    • Fomentar o pensamento crítico da xente, reflexión sobre o que se nos está a ofrecer ou o que facemos no día a día (protección de datos nas redes, por exemplo).
    • Cuestionar a necesidade da dixitalización e determinar que casos son máis ben unha Imposición.
    • Educación na reutilización e en compartir dende nenos(compartir/herdar/prestar libros, roupa, xoguetes…)
    • Maior comunicación entre persoas e comunidades proporcionándolle máis espazo ao desenvolvemento da intelixencia emocional e os valores compartidos e claros. Relacionarse sens transaccións económicas. Abordar con máis preocupación o tema dos nenos con móbiles dende bebés.
    • Transmisión de vivencias da xente maior. Familia, veciños e vínculos en xeral. Fomentar a tradición oral como ferramenta para crear e fortalecer relacións.
    • Cuestionar a esixencia de tomar partido en polos opostos e fomentar a conciliación entre distintos puntos de vista.
    • Afastarse do positivismo por ser unha imposición e superficial. Permitir sentir diferentes emocións segundo as circunstancias.
    • Educar de xeito ameno para xerar maior motivación e así alimentar os talentos dos alumnos. Reducir o número de contidos. Dar liberdade aos profesores fora das notas.
    • Fomentar talentos individuais e diversos.
    • Incluín no currículum universitario materias que che ensinen a defenderte no mundo e a xestionar a vida.
    • Importancia da persoa por riba da profesión. Dar importancia ao que cada quen quere ser ou como enfocar a vida e eliminar a xerarquía social segundo o tipo de traballo que se fai.
    • Menos individualismo, dar importancia ao que afecta á xente do entorno incluso se non os coñeces ou non compartes as mesmas problemáticas.

    Moitas grazas se chegache aquí. Espero terche removido un pouco o miolo ou polo menos xerarche un pouco de esperanza.

    Reaccións do Fediverso
  • Esperar a que se alcoholicen para ter conversas profundas

    Esperar a que se alcoholicen para ter conversas profundas

    Este último mes tiven dúas vodas. Tratábanse de bos amigos así que aínda que me coincidiron moi xuntas fun contenta de poder acompañalos nun día tan especial. As vodas non son un ambiente no que eu me desenvolva ben pois trátase de moitas horas constantes de socialización o que me esgota bastante.

    En ningunha das dúas vodas bebín alcohol. Semella un dato insignificante no que pode ser a descrición dun día, mais teño a impresión de que todo o mundo que lea isto pode imaxinarse o carácter “transgresor” da miña decisión. Ultimamente non desfruto moito do alcohol polo que se hai que escoller condutor designado sempre me presto voluntaria. Por riba, como xa contara noutro post, sei que unicamente o ruído xa me vai producir unha resaca considerable polo que non me apetece engadirlle alcohol á mestura. E por último, o máis obvio e o máis obviado: o alcohol non é bo para a nosa saúde.

    Conseguín pasar a recepción sen que ninguén me insistise en probar o viño. Semella que se decides substituír o alcohol polo azucre dun zume ou refresco, unha pasa máis desapercibida. O problema é cando te pasas á auga. Iso que cría ras. Tanto os camareiros como os compañeiros de mesa pregúntanche duascentas veces se queres algunha bebida alcohólica e logo, como preocupados e entristecidos, ofrécenche algún refresco gaseoso para tratar de aliviar a túa “sosura”.

    A abstinencia déixate nunha posición apartada. Has de ter unha boa razón para comportarte de forma diferente ao grupo ou serás cuestionada. Tamén ten outras desvantaxes, sobre todo se es unha persoa que non desfruta da cháchara, da conversa superficial que a maioría da xente precisa para poder sentirse segura con outras persoas. No pasado teño empregado esta droga socialmente aceptada para introducirme na dinámica pero hoxe en día xa non me apetece facelo.

    Mentres as horas pasaban, funme decatando de como a conversa evolucionaba. Gústame estudar ao ser humano e aprender dos comportamentos que estes exhiben individualmente e en grupo. O que descubrín sorprendeume: o diálogo non evolucionaba co tempo, senón coa cantidade de alcohol que se ía consumindo.

    Vivimos nunha sociedade na que o amor e a amizade cada vez son máis escasos. As aplicacións de citas converteron a procura do amor nun produto máis e a psicoloxía mainstream occidental incítanos a facer o mesmo con calquera tipo de relación persoal. Os conflitos xa non hai porque resolvelos, senón que podemos optar por abandonar a relación e buscar unha nova, ao fin e ao cabo somos máis de oito mil millóns de persoas. Outra opción é deixarnos levar polo medo a vernos abandonados nós mesmos e preferir ancorarnos a relacións deficientes que afunden a ambas partes coa única intención de mostrar unha imaxe social de acompañamento. O certo é que hoxe en día, o ser humano non se pode sentir máis só.

    Non vou ser eu quen critique a soidade física pois desfruto do silencio e do tempo persoal como a que máis. Precísoo, a dicir verdade. Neste caso estou a falar da soidade emocional, ese sentimento que apesara o corazón e que nos empurra a buscar solucións químicas para soportar a dor que xera. Esa soidade pódese sentir con grande intensidade cando un está rodeado de xente. Trátase dunha desconexión persoal co tecido humano, unha falta de interacción con outras consciencias, unha sensación de incomprensión que só a comunicación pode resolver.

    Dende o meu recanto do mundo, a cháchara non é comunicación. A cháchara é un ritual que moitos precisan pero que non deixa de ser un acto superficial. Durante as primeiras horas de voda sentín que me illaba non meu mundo interior pois non sabía como navegar aquela marea de comentarios e chistes que si ben conseguían encher o silencio cun murmurio incesante, non me chegaban a interesar.

    Fai un tempo falei deste tema con varias persoas quen me contaron que perderon aos amigos por decidir non beber. Negarse a participar no ritual alcohólico pode mostrar a realidade dunha amizade desvelando as súas deficiencias ou a súa inexistencia incluso. Aínda que si que teño experimentado este rechazo en algunha ocasión, teño que admitir que nunca perdín a ninguén que lle tivese grande aprecio por mor da sobriedade.

    Cheguei a pensar que esta aversión miña pola cháchara era un verdadeiro problema. Desexei ser capaz de desfrutar dos chistes manidos e dos dobres sentidos. Fiquei observando e aparentemente todo o mundo estaba conectando cos demais. A interacción era fluída e as respostas seguían con rapidez ás preguntas. As reaccións estoupaban en risas. E as copas ían baixando.

    Tiven que tomarme varios descansos daquel repenicar constante. O tira e afrouxa de insinuacións e ironías, aínda que inofensivas, resultábame esgotador. Saín ao baño, a tomar o aire, a sentar en silencio. E regresei cun pouco de enerxía recuperada para continuar navegando aqueles mares.

    E de súpeto, cando unha copa xa caera e algún comensal comezaba a arrastrar as palabras, a autenticidade agasallounos coa súa presencia. Pouco a pouco, as máscaras rachábanse e entre as gretas coábanse expresións de profunda honestidade, declaracións de vulnerabilidade ou mesmo de amor e amizade. As conversas comezaron a interesarme porque xa non precisaba descodificar mensaxes ocultas nin ficar na superficie de sentimentos complexos. Agora afondábase na fermosura e penurias da vida sen medo nin covardía. A vertixe que moitos semellan experimentar ao ver as súas emocións expostas foi anestesiada polo alcohol permitíndolles voar. Comprendo que no mundo hai individuos que ante a vulnerabilidade dos demais só pensan en convertela nunha arma e aproveitala para se beneficiaren a costa do vulnerable. Sei que ese temor é lexítimo mais como todo medo, este non debe converterse nunha barreira para nós vivirmos.

    Se esquecemos as consecuencias que esta sustancia ten sobre a nosa saúde, poderíamos pensar que o alcohol lle permite á humanidade comunicarse mellor. Ata certo punto, semella que é así. Nun tempo pasado no que a cultura non posuía outras formas de libre expresión seguramente cumpriu unha función. Porén o obxectivo de toda civilización é o de organizarse e relacionarse cada vez mellor.

    Por desgraza, o que dicimos por mor do alcohol non ten o mesmo valor que aquelas difíciles palabras que pronunciamos dende a sobriedade. O diálogo empapado de sustancias sempre pode ser retirado para logo culpar á embriaguez. Tampouco nos cremos do mesmo xeito o que nos di un amigo borracho que o que nos di un amigo que se sincera. O velo que cae sobre nós pode embelecer o momento pero non o fai máis auténtico . O alcohol fai que o risco emocional sexa menor pero a ganancia da relación tamén o é.

    Reaccións do Fediverso
  • Non vos desesperedes, é só a adolescencia da humanidade

    Non vos desesperedes, é só a adolescencia da humanidade

    Como, con tanto coñecemento acumulado, nos comportamos tan salvaxemente?

    Se consideramos toda a humanidade como a un único ser vivo e comparamos as épocas históricas coas etapas de vida dun humano, atopamos suficientes similitudes coa adolescencia.

    Estamos nun momento histórico no que, no seu conxunto, a sociedade posúe abundante coñecemento sobre unha infinidade de disciplinas, humanísticas ou científicas. Semella que sabemos todo o que hai que saber para solucionar os nosos problemas, sexan climáticos como sociais, porén somos incapaces de poñelos en práctica. Centrámonos noutras cousas que en lugar de axudarnos a medrar como ser vivo, alimentan o ego desa idea de “Humanos Vs Natureza”. Deste xeito é que, dende fóra, dende o espazo exterior, parecemos adolescentes en plena crise existencial devecendo por evolucionar e frustrados por non conseguilo.

    A lactancia pasámola na prehistoria. Acubillados en covas, comendo o que a natureza nos daba e durmindo o resto do tempo. Experimentamos o contacto con outras especies e empezamos a diferenciar entre as que nos sentan ben e as que non. Eramos bebés que choran cando algo lles molesta e rin cando algo lles presta.

    Pouco a pouco, fomos aprendendo a xogar. Primeiro co lume, como os cativos que, atraídos pola beleza das lapas, se achegan á cociña de leña da avoa e asumen as consecuencias de ignorar o perigo das altas temperaturas. Tamén empregamos pedras para interactuar con esa natureza que xa deixaba de ser tan descoñecida e, incluso, nos atreviamos a dar os nosos primeiros pasos como seres independentes iniciándonos na agricultura.

    Podemos comparala, pola gran carga impulsora que para nós foi a agricultura, coa liberdade que lle dá a unha crianza ser capaz de desprazarse sen axuda dos seus coidadores. É un cambio de paradigma, tanto, que ata podemos ir á escola. E iso fixo o ser humano, púxose a traballar e a inventar maneiras de xogar máis e mellor. Aprendeu.

    Comezamos a moldear o barro e posteriormente fedellamos co bronce, co ferro e outros metais. Desfrutamos construíndo e enchendo o noso entorno con louzas e trebellos, tal que fosen plastilina e bloques de Lego. Exercitamos a nosa creatividade e cada vez fomos construíndo cousas máis grandes. A infinidade do mundo era o noso límite.

    Exploramos a terra e o mar. Chegamos a todas as esquinas do planeta e deixamos a nosa pegada. Investigamos o que alí había e pensamos en formas de empregalo para os noso proxectos creativos. Apareceu a escritura impulsando esa acumulación de coñecemento e dándonos a posibilidade de transmitir as nosas vivencias a un público moi futuro. 

    Recursos naturais, materiais escolares. 
    Aventuras de exploradores, traballos de clase e exames.

    Fomos aprendendo, “dominando a materia da natureza”. E agora chegamos como adolescentes aos últimos cursos do instituto, xusto cando podemos demostrar o intelixente que somos, pero sentimos que algo está a cambiar, serán as hormonas, se cadra o clima. Non nos sentimos capaces de enfrontarnos ás tarefas que nos son encomendadas. A nosa mente perde a atención de forma constante, será a puberdade ou será a electrónica a que inundou as nosas vidas. Non queremos escoller. Só nos culpamos.

    O ser humano vive unha crise existencial.

    Ao igual que na adolescencia as crianzas se desilusionan dos pais ao descubrir que non o saben todo, a humanidade cría que o mundo era infinito e agora atópase con que ten límites. A nai natureza pode dar ata onde chega, o pai pode protexernos ata que nos vemos ante perigos para el descoñecidos.

    Na historia do ser humano estase a escribir un capítulo de gran transformación. Non porque os avances tecnolóxicos nos vaian mostrar unha sen fin de posibilidades, senón porque estamos a replantexarnos o que significa ser parte deste planeta. Cal é o noso lugar no conxunto da vida?

    A adolescencia é dura, pero pásase. A crise climática é de gran relevancia, importa o que fagamos para superala. Os conflictos locais e internacionais non son simples “cousas de rapaces”, hai que interceder e deter as guerras antes de que sexan xenocidios. Ao igual que no caso do individuo adolescente, para superar esta crise existencial humana, o prioritario é aprender a regular as emocións, sandar a conexións e dialogar sobre que límites merecen ser explorados e cales deben ser respectados. 

    A adolescencia da humanidade é unha etapa complicada, mais pode superarse.

    A intelixencia e a sabedoría son cousas moi distintas. Que a humanidade sexa a representación do animal máis listo non significa que sexa o máis sabio. Acadamos o cumio do coñecemento, e semella estamos nesa montaña da ignorancia descrita polo efecto Dunning-Kruger. Non é algo malo en absoluto, trátase dun paso máis que precisamos dar para poder adquirir a sabedoría que a humanidade pode acadar.

    Unha vez superemos este tropezo experimentaremos a modestia coa que debemos ser parte da natureza e poderemos ir comprendendo pouco a pouco todas esas preguntas de gran calado que agora ata nos asusta propoñer. O obxectivo da nosa especie deixará de ser ese de sermos os máis fortes e poderosos para ser ese de formar parte de algo máis importante que nós mesmos.

  • Por que, tras ser case esquecidos, o pensamento máxico e a poesía están agora a ser reconsiderados?

    O pensamento máxico e a poesía están a ser reconsiderados ao atopar neles as metáforas necesarias para articular ideas complexas nunha linguaxe sinxela, ideas xa reflexionadas nun momento histórico de pouco coñecemento técnico. Digo técnico porque daquela o coñecemento era espiritual e profundo comparado coa ciencia ou coa superficialidade que hoxe nos dominan.

    A linguaxe é un mecanismo que desenvolven os animais para poder comunicar aquilo que se constrúen no seu mundo interior. O mundo das ideas do que nos falaban os antigos gregos xamais se deu na linguaxe senón que esta é só un vehículo co que transmitilas. Ás veces relacionamos aos elocuentes cos que posúen unha capacidade de pensamento complexo, mais son dúas características totalmente diferentes.

    Unha persoa pode ter a capacidade de invención de Da Vinci e verse primada da posibilidade de comunicar eses conceptos e figuras mentais. A historia de Jacob Rock é un bo exemplo ilustrativo. Trátase dun rapaz autista non-falante que tras pasar unha boa parte da súa vida ignorado rematou mostrándolle ao mundo unha fermosa sinfonía de setenta minutos. Explicaban os seus pais que Jacob tiña uns 17 anos cando se lles abriu unha vía de comunicación.

    Os seus mundos cambiaron drasticamente en 2020 unha vez que Jacob, tras anos de intenso adestramento de movemento, aprendeu a usar un dedo para escribir nun iPad especialmente equipado con indicacións de texto a voz, o que lle permitiu falar por si mesmo por primeira vez.

    A súa familia sempre o alcumara Jake, pero unha vez que soubo escribir, «Unha das primeiras cousas que dixo foi: “Chámame Jacob”», contaba Paul.

    Non queda dúbida de que a linguaxe, ferramenta coa que tratamos de articular o mundo material que a ciencia explora, non é tan relevante cando se trata do proceso de creación, o cal pode ser levado a cabo coa capacidade de comunicación comprometida. Tamén se revela obvio que sen a comunicación o creado queda nunha especie de conxelador mental.

    Unha crise existencial mundial

    Vivimos nunha época de cambio, de reflexión ou falta dela. A humanidade está a confrontar unha realidade da que non pode fuxir: a finitude do planeta que alberga a nosa vida. Esta realización achéganos a un campo de estudio paralelo á ciencia. A moitos gustaríanos pensar que coa exactitude da ciencia poderíamos comprender o universo enteiro mais para iso teríamos que deixar atrás unha serie de aspectos esenciais como son a nosa consciencia e a nosa necesidade de significado.

    Aí é onde ten presencia e importancia o pensamento máxico e a poesía. Penso que ás veces nos asusta tanto a noción de enganarnos que rexeitamos calquera forma de aprendizaxe que poida involucrar unha certa distancia coa precisión matemática á que estamos acostumados. Refírome por suposto a quen puxemos as nosas esperanzas na ciencia como transporte cara ao progreso. Exclúo desta conversa a quen non respecta o método científico ou despreza a axuda que este supón. Céntrome, entón, na mente materialista que non pode concibir a posibilidade dun coñecemento que non sexa científico.

    Cando o planeta no que un reside se laia polo sufrimento ocasionado e as solucións non semellan chegar a porto, é lóxico que nos vexamos envoltos en preguntas filosóficas. A psicoloxía pode tratar de explicalo, e se cadra co tempo conseguiremos atopar nela as respostas que procuramos. Porén non temos abondo tempo, precisamos acceder a un coñecemento moi elevado para poder soportar, sobrevivir e posteriormente florecer á situación presente.

    Ese coñecemento posúeno e posuíano moitas culturas indíxenas que tachamos de ignorantes e non se dubidou en aniquilar. Agora ficamos só cos restos que se salvaron da masacre cultural que se levou a cabo. Este coñecemento non emprega números, non fai uso de microscopios nin de laboratorios. Non sabe de estadística e moito menos de concreción. Traballa no abstracto, no etéreo, nesa parte da nosa existencia que non pode ser articulada en palabras precisas e, con todo, consegue transmitir un coñecemento inefable co emprego do que algúns cren que son fantasías pero que outros sabemos que son meras metáforas postas aí para que a mente humana teña unha guía espiritual.

    O cambio climático e o pensamento máxico

    Se houbésemos de prestarlle un pouco máis de atención ao pensamento máxico co que as culturas indíxenas comunicaban os seus coñecementos houbésemos de aforrar o cambio climático.

    A mentalidade europea, falsamente empoderada pola ciencia, arrasou con calquera que se lle interpuxese no seu camiño de avance e progreso. Non escoitou a aqueles que insistían en venerar á Natureza como a unha nai ou en respectar do Gran Misterio polo perigo de engrosar o noso ego. Hoxe, acumulamos datos e analizamos estadísticas para chegar á mesma conclusión e continuamos menosprezando a poesía coa que estas persoas nos falan das grandes verdades do mundo como se fosen desvaríos de enfermos mentais.

    O pensamento máxico e a poesía son elementos indispensables da cultura humana para sermos capaces de atoparlle sentido ás nosas vidas ou de comprender a inmensidade do universo dentro dos límites da capacidade humana. Podemos cartografar a galaxia enteira e seguiremos sendo incapaces de entender o seu impacto sobre a nosa insignificancia. Permitirnos aprender estas realidades a través de metáforas e tomarnos en serio esas intuicións que sacamos delas, pode ser a pinga que lle falta á humanidade para poder arranxar a desfeita que o afán de desenvolvemento provocou.

  • De súpeto, o ruído enférmame. Como facía eu antes?

    De súpeto, o ruído enférmame. Como facía eu antes?

    Eu tamén saín de festa. Fun a discotecas e movinme entre aglomeracións. Eu tamén estiven en concertos e locais nos que falar era todo un reto. Agora, pola contra, resúltame inimaxinable meterme neses ambientes. Resúltame pouco desexable. Resúltame incrible que algún día o fixera.

    Como facía eu antes para facer tantas cousas tan estimulantes? Estoutro día estiven falando cunha amiga que se facía a mesma pregunta. Semella que non é cousa dunha soa persoa, que somos moitas as que nos cuestionamos que andabamos a facer ata agora. A primeira vista non queda claro se é que eramos sempre estes seres hipersensibles ou é algo recente. Nácese con sensibilidade ou é algo que se desenvolve ao longo da vida? Unha cousa non ten por que excluír a outra, mais coñecer “o noso propio proceso de creación” pode ser moi beneficioso.

    Como facía eu antes para soportalo? Lembro sentirme anestesiada e incapaz de reaccionar ao cruzar polo medio da xente. Algunha amiga ou parella precisaba darme a man para eu poder avanzar. A miúdo buscaba escusas para fuxir do barullo. Lembro botar man do alcohol para poder aguantar o ritmo, para apagar o ruxir do meu cerebro. Incluso, lembro ter resaca na mañá seguinte aos días nos que non bebía. Este último detalle sempre me xerou confusión ata que descubrín que o que tiña non era resaca senón unha sobrecarga sensorial de libro.

    Somos nós ou é a sociedade a que non pon un limite razoable? Os paxaros afástanse dos ruídos altos. Os animais salvaxes esperan á tranquilidade da noite para introducirse na zonas urbanas. A natureza polo xeral é silenciosa.

    Paréceme curioso que o que nos molesta aos neurodiverxentes descríbese facilmente como contaminación ambiental producida polo humano. Ruídos de motores e aglomeracións, luces brillantes, o cheiro de químicos… Somos canarios e o planeta unha mina. Non é que todo elo non afecte aos neurotípicos, simplemente non o notan. Aínda. Algún día, o ser humano mirará cara atrás e farase a mesma pregunta: Como facía eu antes?

    Mentres tanto, “aos rariños, aos especiais, aos sensibles” tócanos esforzarnos ata quedarnos sen enerxía para encaixar as nosas vidas nun mundo que ten moi pouco respecto polas nosas necesidades. Non o facemos precisamente polo cómodo que é atravesar o mundo con altofalantes, auriculares e tapóns nos oídos; e tampouco por modas, como algúns lles gusta dicir. Facémolo porque desexamos formar parte da sociedade, porque precisamos cubrir os nosos gastos, porque estamos cansos de ser xulgados, porque queremos ser independentes, porque queremos movernos con liberdade… E porque moi poucas veces se nos facilita o camiño.

    Reaccións do Fediverso
  • Xuntanzas pequenas con grandes resultados

    Xuntanzas pequenas con grandes resultados

    A dinamización cultural é unha tarefa pouco valorada. Os dinamizadores acostuman a dispor de poucos recursos pero sobre todo de pouco tempo, xa que a miúdo se considera unha tarefa para ser feita como ocio. Tamén require moito agarimo por parte dos organizadores, deben coñecer o recanto cultural que se pretende exercitar e vivir preto da poboación á que vai dirixido.

    O reto definitivo, dende logo, é o de chegarlle a un grupo variado de persoas. Esta afirmación parece unha loucura. Na era da publicidade e os estudos de márketing semella lóxico determinar un público obxectivo e cinguirse a el. Esa é unha boa estratexia se o que se busca é simplemente chegar a un gran número de persoas, máis se o que se pretende é crear comunidade, é dicir, unha xuntanza na que se acolla unha diversidade de persoas establecendo un respecto mutuo e pasando un tempo agradable… Pois a cousa xa se complica.

    Na maioría dos casos, observo que para acadar ese obxectivo recórrese á tradicional festa na que hai música e comida. A aposta parece asegurada. Todos comemos e todos desfrutamos da música como linguaxe universal humana. Porén, en canto me imaxino a escena, inmediatamente aparecen outros elemento que xa son moito menos inclusivos. O ruído e o alcohol deslízase nunha gran cantidade de eventos sociais. Continúa abraiándome a normalidade coa que se acepta que os nenos corran entre unha multitude ebria ou como se considera unha forma de socialización a de ficar de pé durante horas xunto a persoas coas que non podes conversar se non é a berros.

    Escasean as xuntanzas nas que o alcohol está ausente ou nas que o ruído se limite a niveis aceptables para o dialogo repousado. O éxito dun encontro social a miúdo valórase segundo a cantidade de persoas que alí se amontoaron, sen darlle importancia algunha á calidade das relacións humanas que alí se estableceron. Ao igual que o laboral, trátase dun éxito máis que temos mal calibrado.

    As comunidades non se forman en festivais nin en concertos multitudinarios. Poida que se expanda un dogma ou se estenda unha ideoloxía, pero esas dúas cousas non teñen nada que ver cunha comunidade. As relacións que merecen a pena son con frecuencia forxadas en espazos pequenos e de pouca importancia. Estou convencida de que as xuntanzas que precisa a nosa sociedade para restaurar os seus vínculos son aquelas que consisten nun pequeno número de persoas de diferentes idades e moi distintos modos de vida. Duran cortos períodos de tempo mais son celebradas con certa frecuencia.

    A comida sempre se agradece pero o alcohol non debería estar sempre presente pois a demais de ser unha mala imaxe para os máis novos tamén se converteu para moitos na única maneira de abrirse ao mundo. A música é benvida porén non debe converter nun instrumento para ocultar o silencio. Todos experimentamos algún silencio incómodo durante unha conversa e se analizamos un pouco os nosos pensamentos e movementos durante ese instante decatarémonos de que a ausencia de ruído nos permitiu escoitar a nosa intuición e observar atentamente o comportamento da persoa que temos diante. Permítenos pensar dúas veces o que queremos dicir e fainos conscientes das nosas verborreas nerviosas. Os silencios incómodos poden dar lugar a situacións sociais ben interesantes que transformen as nosas dinámicas relacionais creando novos vínculos e con sorte comunidade.

    Se o pensas, cantas veces conseguimos conectar xenuinamente cunha persoa nun entorno deseñado para a evasión?

    Reaccións do Fediverso